Vrije wil en spirituele verlichting

Toen ik me, lang geleden, voor het eerst verdiepte in spirituele verlichting en non-dualisme voelde ik een dubbel gevoel. Van één kant klopte het allemaal en van de andere kant voelde ik verzet omdat het mijn hele wereldbeeld op de kop plaatste. Ik ben opgegroeid in een Katholiek gezin en leerde dat je als mens zelf verantwoordelijk was voor je leven en dat aan het einde het oordeel zou vallen over alles wat je gedaan had in het leven. Ook leerde ik dat ik zelf verantwoordelijk was voor alles wat ik deed en dat ik zelf de keuze had tussen goed en kwaad. Toen ik langzaam volwassen werd leerde ik in de stroming van de zeventiger jaren van de vorige eeuw, dat het leven zelfs maakbaar was en je verantwoordelijk was voor je eigen geluk EN dat dit geluk ook maakbaar was. Dit is een hele verantwoordelijkheid want het omgekeerd was dan ook waar, je was dus ook zelf verantwoordelijk voor alle ongeluk en ellende die op je weg kwam. Zelfs in deze tijd denken we nog steeds dat geluk maakbaar is en de zelfhulpboeken die ons leren hoe we gelukkig en succesvol kunnen zijn liggen bij bosjes in de winkel.

Spirituele verlichting leerde me dat de mens helemaal geen invloed heeft op zijn leven en dat alles gebeurt zoals moest gebeuren. Net als een knikker die in een spijkerbord naar beneden valt, bij elke spijker die de knikker tegenkomt zal het of naar links of naar rechts vallen. Welke kant het opvalt is niet de beslissing van de knikker maar afhankelijk van heel veel factoren. De enige zekerheid die we hebben is dat de knikker uiteindelijk ergens onder in een balkje zal vallen, maar welk bakje is onvoorspelbaar. Wij mensen zijn net als deze knikker maar wij denken dat we bij elke spijker zelf kunnen bepalen of we naar links of rechts vallen, we hebben de illusie van onze vrije wil.

Dit inzicht dat het leven een film is waar jezelf de toeschouwer bent van de eigen leven zoals Paul Smit het aangeeft is een best moeilijk te begrijpen idee, maar ligt dichter bij de waarheid dan je zou denken. Dit idee zet onze hele maatschappij op losse schroeven want ons rechtssysteem gaat er vanuit dat de mens handelt uit vrije wil. Soms zeggen we dan mensen niet toerekeningsvatbaar zijn en krijgt men behandeling in plaats van straf, maar bij gebrek aan vrije wil zou iedereen ontoerekeningsvatbaar zijn. Dat wil niet zeggen dat we ons kunnen onttrekken aan de gevolgen omdat we ook op de gevolgen geen invloed hebben.

Nu kan men denken, ik ben dus nooit meer verantwoordelijk voor wat ik doe dus ik kan er maar een beetje op los leven. Dat kan maar ook dat is geen beslissing van de vrije wil, dus wanneer men dat doet dan is dat ook wat er moest gebeuren. Het leven is wel minder lastig en belastend wanneer je het idee van vrije wil en het zelf verantwoordelijk zijn voor alles loslaat, hoe ouder ik ben hoe meer ik me realiseer dat het leven is wat je overkomt, terwijl je andere plannen maakte. Soms is dat lastig in een wereld die je nog steeds probeert te vertellen dat je zelf verantwoordelijk bent voor je doen en laten en je leven. Het grappige is dat wanneer je jezelf realiseert dat alles is zoals het is en gaat zoals het gaat en dat ons verzet dat we voelen gewoon een illusie is van ons ego, het leven een stukken makkelijker is. Ieder mens is een klein stukje in een enorm groot geheel en in feite zijn we niets anders dan een knikker die in een spijkerbord omlaag valt, geniet van de reis van het leven en laat los dat je invloed hebt of het “anders had kunnen doen”. Eigenlijk is het heel simpel te verwoorden: “Cest la vie”.

Tot schrijfs, Hein Pragt.