Hormonencyclus vrouwenleven
Het menselijk lichaam kent twee communicatiesystemen, het snelle zenuwstelsel en het tragere hormoonsysteem. Het zenuwstelsel werkt met elektrische prikkels die vanuit de hersenen naar andere delen van het lichaam worden gestuurd en weer terug en deze zijn razendsnel. Het hormoonsysteem is aanzienlijk trager, het maakt gebruik van chemische stofjes die via de bloedbaan vervoerd worden. Ondanks dat dit systeem langzamer is zijn de effecten vaak wel langduriger. Het commandocentrum van onze hormoonhuishouding is de hypothalamus, een gebiedje in het midden van onze hersenen. Deze hypothalamus ontvangt informatie uit de rest van het brein en vertaalt deze in signalen voor hormoonklieren die elders in het lichaam zitten.
Wanneer u bijvoorbeeld een zeer aantrekkelijke man ziet dan geeft deze hypothalamus de bijnieren de opdracht om het hormoon fenylethylamine aan te maken waardoor men de bekende vlinders in de buik krijgt. Naast deze bijnieren heeft de hypothalamus nog vier hormoonklieren onder zijn hoede, die gezamenlijk zo’n vijftig soorten hormonen produceren. Dit zijn de hypofyse die net achter de neusbrug onderaan de hersenen zit, de schildklier die in de hals zit, de pancreas of alvleesklier die onder de maag zit en de testikels of de eierstokken. Al deze klieren staan in verbinding met elkaar en kunnen elkaar aanzetten tot de productie van hormonen. Dit is een heel complex proces waarbij kettingreacties ontstaan en er een zeer complexe balans tussen verschillende hormonen is die soms helemaal veranderd afhankelijk van de leeftijd.
De eerste hormoonexplosie ontstaat in de puberteit.
De puberteit is een fase die bij meisjes meestal op tien- of elfjarige leeftijd begint en bij jongens een jaar later. Eigenlijk begint de puberteit al een paar jaar eerder maar dan merkt men er nog niet zoveel van. Wanneer meisjes een jaar of zeven zijn beginnen haar bijnieren al androgene hormonen te produceren die allerlei lichamelijke veranderingen in gang zetten. Er worden vetkliertjes in de huid aangemaakt en er ontstaan haarzakjes op plekken waar straks schaamhaar gaat groeien en er verandert iets in de zweetsamenstelling. Na deze voorbereidende fase gebeurt er een tijdje niets tot de hypothalamus besluit om met de echte puberteit te beginnen. Hormonen zorgen er voor dat meisjes borsten ontwikkelen en het vet op het lichaam herverdelen waardoor ze rondere vormen krijgen. Ook komt de hormooncyclus op gang die er voor zorgt dat meisjes ongesteld worden.
Al deze pubereffecten worden voornamelijk veroorzaakt door twee geslachtshormonen, het mannelijke testosteron en het vrouwelijke oestrogeen. Zowel jongens als meisjes maken beide hormonen aan maar niet in dezelfde verhouding. Testosteron zorg bij vrouwen en bij mannen voor het libido en mannen hebben het vrouwelijke hormoon nodig om te groeien. De reden waarom meisjes zoveel eerder en sneller groeien dan jongens komt omdat meisjes in het begin van de puberteit ineens een grote hoeveelheid oestrogeen ter beschikking hebben. De gedragsveranderingen tijdens de puberteit zijn niet direct het gevolg van de hormonen, maar van een veranderend brein. Tijdens de puberteit vind er een grote reorganisatie plaats in de hersenen waardoor pubers zich nogal vreemd kunnen gedragen.
Na een tijd is de hormonencyclus stabiel en is het lichaam van het meisje gereed voor het krijgen van kinderen. Iedere maand opnieuw maakt het lichaam van de vrouw zich klaar voor een zwangerschap. Weer zorgen hormonen ervoor dat er een eicel rijpt en het baarmoederslijmvlies wat dikker wordt, zodat het bevruchte eitje zich kan innestelen. Wanneer de eicel niet bevrucht wordt dan dalen de hormoonspiegels en wordt het slijmvlies afgestoten waardoor de menstruatie op gang komt. Deze cyclus zal zich ongeveer maandelijks herhalen.
De hormoonexplosie van een zwangerschap.
Wanneer een eicel wel bevrucht is dan zorgt een zwangerschapshormoon (hcg) ervoor dat het vruchtje blijft doorgroeien. Na twaalf weken houdt het hcg ermee op en neemt de placenta de hormoon aansturing over. Wat heel bijzonder is dat de baby tijdens de zwangerschap tien keer zoveel hormonen aan de moeder levert dan andersom. Baby’s produceren al die hormonen in hun bijnieren die dan ook flink groot zijn en pas na de geboorte krimpen tot een normaal formaat. De hormonen die door het lichaam van vrouw en kind gieren, zorgen ervoor dat de baby goed groeit, dat de juiste organen zich op het juiste moment ontwikkelen en dat de bevalling zich ergens op de uitgerekende datum aandient. Maar naast de lichamelijke effecten zijn er ook geestelijke effecten. Aan het eind van de zwangerschap is de hoeveelheid progesteron bij de vrouw tien keer zo hoog als normaal. Dit zorgt er voor dat vrouwen rustiger zijn en het is dus niet zo gek dat vrouwen de laatste maanden van de zwangerschap vaak erg loom zijn. Er is ook een theorie dat progesteron zorgt voor geheugenverlies rond de bevalling waardoor de meeste vrouwen “vergeten” hoe pijnlijk de bevalling was.
Maar ook voor oxytocine is een belangrijke rol weggelegd, dit hormoon stimuleert de borstvoeding, zorgt voor gevoelens van verbondenheid en is een stress onderdrukker. Stress is niet goed voor de foetus en kan op latere leeftijd tot een verstoorde oxytocineproductie bij het kind leiden. Maar ook kinderen die de eerste tijd na de geboorte niet regelmatig geknuffeld worden, hebben last van een verstoorde oxytocineproductie. Het lijkt er op dat de periode rond de geboorte cruciaal is voor de hormoonproductie in de rest van het leven.
De hormoonimplosie van een overgang.
Bij de laatste hormonale fase is er geen sprake van een explosie maar van een implosie omdat tijdens de overgang (of menopauze) de productie van allerlei hormonen sterk daalt. Meestal begint de overgang met een verstoring van het progesteronniveau waardoor de menstruatiecyclus wat langer zal worden en de menstruatie wat heviger kunnen zijn. Na verloop van tijd daalt ook de oestrogeenproductie en begint de menopauze echt vervelend te worden. De gevolgen zijn opvliegers, depressies, een afnemend libido en concentratieproblemen. De meeste vrouwen hebben zo’n vier of vijf jaar last van overgangsklachten en menstrueren zo rond hun 50ste levensjaar voor het laatst. De overgangsklachten kunnen versterkt worden door emotionele problemen die zich ook vaak rond deze leeftijd aandienen. Wanneer de overgang voorbij is zal de hormoonhuishouding in het lichaam weer stabiliseren.
Meer artikelen over mannen en vrouwen
Over de auteur
