Kruis symbolen en hun betekenis

Een andreaskruis ook wel andrieskruis of schuinkruis genoemd is een heraldisch symbool. Het is een kruis dat schuin staat en het dankt zijn naam aan de apostel Andreas, die aan een dergelijk kruis zou gekruisigd zijn. Het andreaskruis komt ook voor in de Militaire Willems-Orde is en ook wordt het op verschillende buitenlandse vlaggen gebruikt zoals de vlag van Schotland, de vlag van Alabama en de vlag van Jamaica. Ook komen we andreaskruisen tegen bij een spoorwegovergang om aan te geven of men een overgang met enkel spoor nadert of dat er twee of meer sporen zijn (dubbel kruis).

Het ankerkruis symboliseert de christelijke hoop in Christus. Het kruis herinnert aan Clemens, bisschop van Rome die gebonden aan een anker in zee geworpen werd door keizer Trajanus.

Het ankh of hengselkruis (Lat. crux ansata), is een oud Egyptisch symbool dat 'leven' betekent. Het kan als T-vormig taukruis opgevat worden, met bovenaan een lus die als handvat dient. Het wordt daaraan door goden als de levensschenkende stralen van de zon aan de mensen voorgehouden, maar ook wel afzonderlijk afgebeeld op beeldwerk dat het overleven van de lichamelijke dood voorstelt. In vroeg Christelijk tijd werd in Egypte het ankhkruis als symbool van het eeuwige leven gezien. Omdat de vorm ook wel iets weg heeft van een sleutel wordt hij ook wel levens- of Nijlsleutel genoemd, als embleem wordt hij wel gebruikt door esoterische groeperingen.

Het gaffelkruis is een kruis dat de vorm heeft van een gaffel (een vork met twee tanden) waarbij vaak het lichaam van Christus afgebeeld wordt met de armen omhoog gestoken langs de armen van de gaffel. Het gaffelkruis komt vooral voor in de late middeleeuwen.

Dit is het Grieks kruis en staat voor het de Griekse letters "chi", de eerste letters van het woord Christus. Een Grieks kruis is een kruis waarbij de lijnen elkaar precies in het midden snijden, zodat alle vier armen van gelijke lengte zijn. Dit in tegenstelling tot de armen van het Latijns kruis. Een Grieks kruis kan ook acht armen hebben, wanneer precies tussen de vier armen extra armen zijn geplaatst. In dat geval staat het getal acht vaak symbool voor de wedergeboorte van Christus.

Het Hugenotenkruis heeft als hoofdbestanddeel het Maltezer-kruis. Dit is het kenteken van de ridders van Malta. Dit is een geestelijke ridderorde uit de middeleeuwen. Het kruis heeft gelijke armen, met een wijd uiteenlopende top. Het Maltezerkruis werd gezien als symbool van de wedergeboorte. De acht punten stellen voor de acht zaligsprekingen uit het Evangelie naar Matheüs (Matheüs 5: 3-10). De armen van het kruis worden verbonden door een krans van vier lelies of harten. Dit zijn de symbolen van reinheid en trouw. Het oorspronkelijke aanhangsel onderaan was een traan, later is de traan vervangen door een duif, het symbool van de Heilige Geest. Het Hugenotenkruis is tegenwoordig het symbool van reformatorische christenen.

Dit is het Jerusalemkruis of kruisvaarderskruis, na de Eerste Kruistocht koos Godfried van Bouillon dit krukkenkruis met Latijnse kruizen in de armen als wapen van zijn koninkrijk Jeruzalem. Het kruis is ook het insigne van de Orde van het Heilig Graf van Jeruzalem. Er zijn meerdere verklaringen van het symbool. Het grote kruis zou staan voor Jezus Christus en de vier kleintjes voor de vier richtingen van de aarde waarin het geloof wordt verspreid of voor de evangelisten Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes. Het grote kruis als Jeruzalem als spiritueel centrum van de aarde en de vier windrichtingen.

Het Johanniterkruis is het embleem van de Johanniter Orde in Nederland. De Johanniter Orde is een Nederlandse ridderorde en de protestantse variant van de Maltezer Orde. Ze werd in 1946 opgericht door koningin Wilhelmina als opvolger van de in 1909 door haar opgerichte Commenderij Nederland van de Balije Brandenburg der Johanniter Orde. Het lidmaatschap van de Johanniter Orde is voorbehouden aan leden van de protestantse adel in Nederland. De orde heeft haar eigen activiteiten, maar werkt ook soms samen met het Rode Kruis en de Nederlandse afdeling van de rooms-katholieke Maltezer Orde. De orde bestaat buiten Nederland al langer, in de 16e eeuw splitste de toenmalige orde zich, de rooms-katholieke ridders gingen op in de Maltezer Orde, terwijl de protestanten de Johanniter Orde oprichtten. Het doel van de Orde is het helpen van mensen die het in onze samenleving op welke manier dan ook moeilijk hebben, zonder aanzien des persoons. Dat kunnen bejaarden of zieken zijn, maar ook dak- en thuislozen maar ook verslaafde mensen.

Het Keltisch kruis of Ring kruis is een symbool dat staat voor de brug naar de andere wereld en een hoger energie en kennis niveau. Het word tegenwoordig veel als graf ornament in Ierland gebruikt.

De Koptisch-orthodoxe Kerk is een van de Oriëntaals-orthodoxe Kerken en het is de belangrijkste christelijke kerk van Egypte met zetel in Caïro. De Koptisch-orthodoxe Kerk gaat terug tot het Concilie van Chalcedon in 451. In tegenstelling tot een Christelijk kruis, heeft het Koptisch kruis altijd vier gelijke armen. Het kruis staat symbool voor de opstanding. De kruisiging en het lijden van Christus worden in de Koptische cultuur bijna nooit afgebeeld.

Dit is een afbeelding van het Koptisch kruis dat altijd vier gelijke armen heeft met daarnaast de vier kruisnagels.

Het Krukkenkruis is gewoon kruis waarvan elk uiteinde van de balken is voorzien van een dwarsbalk. Het krukkenkruis is vooral door de kruistochten bekend geworden, er bestaat een variant die men het jeruzalemkruis noemt, waarin in iedere hoek nog een kruis aangebracht is.

Het Latijnse kruis is al een heel oud symbool, voor het een algemeen Christelijk symbool werd, was het het kruis al een symbool van verzoening, synthese tussen hemel en aarde en de vier windrichtingen. Als Christelijk symbool wordt het in verschillende vormen aangetroffen. Het kruis is voor Christenen het symbool van het lijden en sterven van Jezus, ook wel 'Christus' genoemd. Hij is namelijk aan het kruis (een Romeins martelwerktuig) gestorven. Zij geloven dat door dit lijden en sterven nodig was, omdat hij daarmee de straf heeft ondergaan, voor alle verkeerde dingen die we in het dagelijks leven doen. Het is daarmee een symbool van de verzoening tussen God en de mensen, het centrale gegeven in het Christelijke geloof.

Een leliekruis is een kruis waarbij aan alle uiteinden een Franse lelie (of fleur-de-lys) te vinden is, het kruis wordt gezien als het symbool voor de drie-eenheid.

Het Kruis van Lotharingen, ook Lotharings kruis of Lorraine-kruis genoemd, is een bekend heraldisch symbool, dat onder meer gebruikt werd door de Vrije Fransen tijdens de Tweede Wereldoorlog en later door het gaullisme in Frankrijk. Het Kruis van Lotharingen is een kruis met twee horizontale balken. Lodewijk I van Anjou, koning van Hongarije en Polen voerde het kruis op zijn wapenschild. Sindsdien staat het Lotharings kruis op het wapen van Hongarije. Ook Slowakije, dat historisch een deel van Hongarije was, voert het kruis vandaag nog op zijn wapen en zijn vlag. Dit kruis is tevens het patriarchaal kruis, in de kerkelijke heraldiek gebruiken de patriarchen (aartsbisschoppen met bijzondere voorrechten) het Patriarchale kruis in hun wapen.

Het Malterzerkruis symbool is het kenteken van de ridders van Malta. Dit is een geestelijke ridderorde van St. John uit de middeleeuwen. Het kruis heeft gelijke armen, met een wijd uiteenlopende top. Het Maltezerkruis werd gezien als symbool van de wedergeboorte. De acht punten stellen voor de acht zaligsprekingen uit het Evangelie naar Matheüs (Matheüs 5: 3-10).

Het vrede symbool (Nero's kruis) is een gebroken kruis dat ondersteboven hangt. Oorspronkelijk komt voor bij de oude Romeinen en het was het een symbool voor de uitroeiing en vernietiging van de Christenen. In de jaren 60 is het symbool gebruikt door tegenstanders van de atoomwapens, maar tegenwoordig is het een teken van hoop en wereldvrede.

Het Pauselijk kruis (driearmige kruis) geeft de drie gebieden aan waarover het gezag wordt uitgeoefend, zijnde de kerk, de wereld en de hemel.

Het petruskruis is een omgekeerd kruis, volgens een verhaal uit de katholieke kerk wilde Petrus ondersteboven gekruisigd worden, omdat hij zich onwaardig voelde om op dezelfde manier te sterven als Jezus. Sommige katholieke gelovigen gebruiken dit kruis als symbool voor nederigheid en onwaardigheid aan Christus. Het symbool wordt ook soms gekoppeld aan satanisme waar dit kruis een symbool is voor tegenovergestelde goedheid en het afstoten van Jezus Christus. Sommige artiesten binnen heavy metal, black metal en deathmetal dragen het omgekeerde kruis als symbool.

Symbool van de Britse nazigroep League of St. George en van nazicollaborateurs in Hongarije en Roemenië.

Dit is het zogenaamde achtarmige kruis dat gebruikt wordt in de Russische orthodoxe kerk en oorspronkelijk uit Byzantium komt. Visueel gezien is dit kruis een aanvulling op het Latijnse kruis met bovenin een kleine balk met het opschrift "INRI" en onderaan een voetensteun. Daarnaast wordt de symboliek van dit kruis ook uitgelegd als: de verticale balk symboliseert de stamboom van de mensheid vanaf Adam tot aan het einde der tijden en de kleine horizontale balk symboliseert de onzichtbare wereld der engelen. De grote balk staat voor de zichtbare wereld en de mensheid. Jezus heeft alle zonden der mensheid op zich genomen en daardoor de hele schepping omarmd en verlost van de erfzonde. Vaak staat dit kruis op een driehoekig heuveltje waar soms een schedel in afgebeeld is wat voor Golgotha staat.

Sint Antoniuskruis. Zie: Tau kruis.

Het swastika symbool (Crux Dissimulata) een oud symbool dat de vier windstreken en de daarbij behorende geesten aangaf. Het is ook een vuur en zon symbool dat in eerste instantie uit Azie afkomstig is maar later ook door de Germanen gebruikt werd. Dit teken is in de tweede wereldoorlog de bron van het hakenkruis geweest. Zo werd een oorspronkelijk positief symbool later een negatief symbool.

Het Tau kruis of Sint Antoniuskruis heeft de vorm van de hoofdletter T en is een oud symbool uit Egypte. Het staat voor wijsheid, macht, leven,herstel en vruchtbaarheid. Het werd vaak ter bescherming gedragen en het zou vooral helpen tegen huidaandoeningen en verwondingen. Tegenwoordig is een symbool van mensen die zichzelf zien als volgelingen van de heilige Franciscus van Assisi. De Tau wordt ook gezien als het kruis van Christus. Franciscus ondertekende zijn geschriften met een Tau.

Dit symbool stamt uit de middeleeuwen en is terug te vinden in kerkgebouwen. Het belang van de wijding van een kerkgebouw was voor de middeleeuwers heel groot, het gebouw werd door een uitgebreide ritueel door de bisschop samen met hoge geestelijken ingewijd. Onderdeel van de plechtigheid was het op twaalf plaatsen zalven van de wanden van de kerk. Die plekken werden aangegeven door een geschilderd wijdingskruisje, of te wel apostelkruisje of consecratiekruisje. Hierna was het gebouw alleen nog voor de eredienst bestemd. De wijdingsdag was en bleef eeuwenlang een feestdag voor de gemeenschap en dit vierde men men een 'kerkmis', en het bijbehorende feest dat 'kermis' ging heten.