Heraldiek symbolen en hun betekenis

Het gebruik om insignes en wapens te ontwerpen en vast te leggen is in de middeleeuwen (in de loop van de twaalfde eeuw) in Europa is ontstaan. Omdat de gezichten van ridders bij steekspelen bedekt waren gingen ze vaandels met hun eigen kleuren en symbolen dragen. Ook werden wapenuitrustingen versiert met symbolische voorstellingen en emblemen. Deze heraldische wapens en symbolen waren permanent en tevens erfelijk. In de latere middeleeuwen was de heraldiek in heel Europa gangbaar en werd er op toegezien door professionele wapenherauten. Als hulpmiddel om wapens te herkennen, maakte men wapenboeken. Veel families voerden hun wapens in vaandels, op schoorsteenmantels, op kleding, op huizen en glas in lood ramen om hun familiestamboom bekend te maken. De wapens van alle familieleden moesten gelijk zijn, later werden er speciale tekens toegevoegd die de erfrechtspositie van de zonen aangaf. Vaak werd het wapen ook gebruikt voor het zegelen van brieven en documenten, met behulp van een zegelring. Het gebruik van die wapens was aan allerlei afspraken verbonden, naast adellijke wapens werden er ook wel door niet-adellijke burgers, steden, streken en gemeenten wapen gevoerd. De boerenstand voerde geen wapens maar gebruikte vaak een huismerk als herkenningsteken op de boerderij, maar het kwam ook op grafzerken terug. In de late middeleeuwen gingen ook gewone burgers en boeren wapens voeren en soms zijn de oude huismerken weer op deze wapens afgebeeld. Ik wens u veel leesplezier, vriendelijke groet, Hein Pragt.

Vormen van de wapenschilden

De vorm van het wapen is meestal gebaseeerd op de schilden die ridders in de middeleeuwen gebruikten, aangezien men dit alleen gepast vond voor mannen zijn de schilden voor vrouwen meestal ruitvormig. De uitzondering hierop was de koningin die wel een maanelijk wapenschild gebruikte. Ik las ook dat geestelijken een ovaal wapen gebruikten, maar hier kon ik geen voorbeelden van vinden. Wel vond ik een voorbeeld van een vrouwelijke wapen dat ovaal was.

	Dit is een voorbeeld van een traditioneel mannelijk wapenschild dat lijkt op en traditioneel ridder schild, dit is het wapen van de Graaf Huyn van Geleen en dit vond ik mooi voorbeeld van een tradiotioneel wapenschild.
	Dit is een voorbeeld van een traditioneel vrouwelijk wapenschild dat dus een vierkant of een ruit, staande op de punt is. Dit is het wapen van Anna de Cocq en dit vond ik mooi voorbeeld van een traditioneel wapenschild.

Vlakverdelingen van wapenschilden

	Een van de vormen van vlakverdeling van een wapen is op de helft horizontaal doorsneden waardoor er twee horizontale helften ontstaan.
	Een andere vormen van vlakverdeling van een wapen is op de helft verticaal doorsneden waardoor er twee verticale helften ontstaan.
	Nog een vorm van vlakverdeling van een wapen is op de helft horizontaal doorsneden waardoor er twee verticale helften ontstaan en de bovenste helft ook verticaal doorsneden is.
	Nog een vorm van vlakverdeling van een wapen is op de helft horizontaal doorsneden waardoor er twee horizontale helften ontstaan en daarna de rechterhelft nogmaals verticaal doorsneden is.
	Een veelvoorkomende vorm is die van het verdelen van het vlak van het wapen in vier gelijke delen.
	Een veelvoorkomende vorm is die van het verdelen van het vlak van het wapen in vier gelijke delen met in het midden een zogenaamd hartschild.
	Nog een vorm van vlakverdeling van een wapen is het diagonaal doormidden opdelen in twee delen van de rechterbovenhoek naar de linkerbenedenhoek.
	Deze vorm van vlakverdeling van een wapen kan men ook omkeren en het wapen diagonaal doormidden opdelen in twee delen van de rechterbenedenhoek naar de linkerbovenhoek.

Dierensymbolen in de heraldiek

Vaak staan er op het wapen één of meerdere dieren afgebeeld, ceel voorkomende dieren zijn leeuwen, adelaars, griffioenen, paarden, slangen en honden. Dierensymbolen zijn erg universeel en komen voor in de mythologie, legendes en religieuze geschriften in vrijwel elke cultuur op aarde. Sommige dierensymbolen bevatten een geheime code en andere dierensymbolen zijn gerelateerd aan de eigenschappen van de dieren zoals de leeuw die het symbool van de, (koninklijke) macht, kracht, moed en eer is. Vaak waren de dieren een afbeelding van kracht en macht, zoals bij veel dierensymbolen probeert men bijvoorbeeld de krachtige eigenschappen van deze dieren af te laten spiegelen op de eigenaar van het wapen. Op een andere pagina op deze site ga ik dieper in op de betekenis van dieren als symbolen. Ook werden deze dieren vaak afgebeeld met zwaarden, sleutels of rollen perkament om nog een extra betekenis toe te voegen.

Lees op deze pagina meer over dieren symbolen

Kleuren in de heraldiek

Kleuren (ofwel tinctuur) was een belangrijk onderdeel in de heraldiek, er werden metaalkleuren gebruikt zoals goud en zilver, maar ook andere kleuren zoals wit, zwart, rood, blauw, paars en groen. Kleuren worden binnen de symboliek in meerdere contexten gebruikt en de betekenis kan soms een beetje ambigu (voor meerdere uitleg vatbaar) zijn. De herladiek kende zijn eigen kleuren met een eigen symbolische betekenis, in de tabel hier onder kunt u de kleur en de betekenis terugvinden binnen de heraldiek. Er waren strenge regels binnen de heraldiek over welke kleuren en in welke combinaties ze gerbuikt mochten worden.

	De kleur goud (OR) had als symbolische betekenis edelmoediheid en een verheven geest.
	De kleur zilver (ARGENT) had als symbolische betekenis vrede en oprechtheid.
	De kleur wit had integriteit als symbolische betekenis.
	De kleur zwart (SABEL) had als symbolische betekenis smart of standvastigheid.
	De kleur rood (KEEL) had als symbolische betekenis eldemoediheid, krijger, martelaar, moed en kracht.
	De kleur blauw (AZUUR) had als symbolische betekenis loaliteit en waarheid.
	De kleur groen (SINOPEL) had als symbolische betekenis loyaliteir, hoop en vreugde.
	De kleur paars (PURPER) had als symbolische betekenis koningschap en gerechtigheid.

Op deze pagina kunt u meer vinden over algemene kleurensymboliek

Erfrecht positie

De wapens van familieleden moesten altijd gelijk zijn maar in de 15e eeuw werden er speciale tekens toegevoegd om de erfrechtpositie van de zonen aan te geven.

Barensteel

Dit teken is de barensteel (ook wel (ook palesteel genoemd) en het gaf aan dat het de oudste zoon was, de eerstgeborene tijdens het leven van de vader.

Halve maan

Dit teken is de halve maan en het gaf de tweede zoon aan.

Meerpuntige ster

Dit teken is de meerpuntige ster en het gaf de derde zoon aan.

Merlet

Dit teken is de mnerlet en het gaf de vierde zoon aan.

Ring

Dit teken geeft een ring weer en het gaf de vijfde zoon aan.

Fleur de lis

Dit teken is de Fleur de lis (Franse lelie) en het gaf de zesde zoon aan.

Roos

Dit teken is de roos en het gaf de zevende zoon aan.

Ankerkruis

Dit teken is het ankerkruis en het gaf de achste zoon aan.

Dubbel vierblad

Dit teken is het dubbel vierblad en het gaf de negende zoon aan.

Voorbeelden van wapens

	Dit is een mooi voorbeeld van een stadswapen, het wapen van de stad Avignon. Paus Clemens VI kocht de stad in 1348 en hij verving het vorige wapen met een adelaar door drie gouden sleutels op een rood vlak. Hij koos de sleutels omdat ze de Heilige Stoel symboliseren en het zijn drie sleutels omdat de stad voorheen bestuurd werd door drie consuls. Zo ziet men de geschiedenis van een stad soms terug in het wapen.
	Dit is het wapen van de stad Eindhoven, we zien hier weer de veelvoorkomende leeuw, op dit wapen is deze afkomstig van het wapen van de Hertog van Brabant waarbij deze de macht symboliseert. De drie hoorns zijn afkomstig van het familiewapen van het geslacht Van Horne, een zijtak Cranendonck van deze adellijke familie kreeg in de 13de eeuw de heerlijkheid Eindhoven in bezit. De kroon op het wapen is een gravenkroon en deze is in de 17e eeuw toegevoegd aan het wapen van Eindhoven. Een mooi voorbeeld van symboliek in een wapen.

Lees meer op: Heraldische Wapenregisters in de Nederlandem

Wapens van het Koninklijk Huis Nederland

Ook het Koninklijk Huis van Nederland heeft meerdere familiewapens, soms hebben leden van het Koninklijk Huis zelfs meerdere wapens, afhankelijk van hun status en functie, maar ook vanuit familiebanden. Hier staat een klein overzich van een aantal wapens van ons Koninkljk Huis, volg de link voor een meer uitgebreid overzicht.

Wapen van Nassau.

Wapen van Koning Willem Alexander (2013)

Wapen van Prinses Maxima (2002).

Wapen van Prinses Cathatrina Amalia en zusters.

Wapen Prinsdom Oranje.

Wapen van Amsberg.

Lees meer: Wikipedia Wapen van Nassau

Links en bronvermelding

• Een goede internetpagina over het onderwep heraldiek.
• Wikipedia pagina over kerkeijke heraldiek.
• Wikipedia lijst van wapens van Belgische gemeenten.
• Wikipedia Wapen van Nassau
• Bron: De tekens- en symbolengids van Madonna Gauding.

Boeken over de betekenis van symbolen

Dit boek is één van mijn favoriete boeken, op zijn vele reizen rond de wereld raakte Desmond Morris gefascineerd door de magische krachten die mensen aan alle mogelijke voorwerpen toekennen. Hij begon mascottes en amuletten te verzamelen en de achtergrond ervan te bestuderen. Hieruit is dit prachtige boek ontstaan.

---

Ook dit boek staat prominent in mijn boekenkaast. In deze gids vindt u de belangrijkste symbolen uit de kunst. Symbolen uit verschillende culturen worden per werelddeel besproken, of het nu gaat om symbolen uit de oudheid of uit de moderne tijd: de oorsprong, stijl en betekenis komen aan bod.

---

Op geheimzinnige wijze doken de Inka, Maya en Azteken schijnbaar uit het niets op en maakten geschiedenis, totdat ze door de veroveraars uit de 'Oude Wereld' (Europa) werden weggevaagd. Maar hun symbolen boeien ons nog steeds en vele ervan zijn intussen een deel van onze dagelijks leven geworden. In dit boek vindt u een groot aantal motieven, tekens en beelden van deze verloren gegane cultuur met hun betekenis.

---