Levensbeschouwing

Maakbaarheid van geluk

Door aan zaterdag, november 11, 2023

kies voor geluk De meeste mensen kunnen redelijk gelukkig zijn ondanks alle hindernissen die het leven soms opwerpt en ik heb persoonlijk mensen gekend die meervoudig gehandicapt waren met amper kansen in het leven die toch zeer gelukkig waren. Het gevoel van geluk lijkt dus vaak niet in alle externe omstandigheden te liggen maar juist in de wijze hoe de mens er zelf naar kijkt. Men kan zichzelf dus trainen in meer geluksgevoel door te leren om anders tegen dingen aan te kijken maar ook door middel van het eigen gedrag (wat ook weer invloed heeft op de mensen om u heen) gevoelens van geluk bevorderen in plaats van het eigen ongeluk te creëren. Desondanks is geluk ook afhankelijk van externe factoren waar men amper of geen invloed op heeft. Daarentegen zijn er ook mensen die onder barre omstandigheden toch gelukkig kunnen zijn.

Op de inhoud van deze pagina rust copyright © Hein Pragt.

De maakbaarheid van ongeluk

Voordat ik ga schrijven over de maakbaarheid van geluk wil ik eerst de maakbaarheid van ongeluk behandelen. Vaak voeren tegenstanders van de maakbaarheid van geluk aan dat het oneerlijk is om te stellen dat mensen die ongelukkig zijn dit aan zichzelf te danken zouden hebben. Dit is ook een bizarre gedachte, ik geloof zeker niet dat mensen per definitie hun eigen leed organiseren en ik vind het erg hard om mensen de schuld te geven van alles wat hen overkomt. Maar sommige dingen zijn niet omkeerbaar, men kan wel invloed uitoefenen op het eigen geluk of ongeluk maar het omgekeerde is niet waar, dat geluk of ongeluk altijd afhankelijk zijn van het eigen gedrag. Er zijn genoeg externe omstandigheden waar men geen invloed op heeft die het geluksgevoel kunnen beïnvloeden. Maar ik zal proberen een voorbeeld te geven.

Een man is door allerlei invloeden buiten zijn bereik werkeloos geworden waardoor hij nu diep in de schulden zit. Het leven ziet er even vrij troosteloos en hopeloos uit. De man wikt en weegt en besluit om een overval te gaan plegen en zo zijn financiële problemen op te lossen. Hij wordt echter gepakt en beland in nog veel meer ellende dan voorheen. Is deze nieuwe ellende nu het gevolg van de beslissingen en het handelen van deze man zelf of kan hij dit afwentelen op de maatschappij die hem in deze positie gebracht heeft. Tegenwoordig zijn we vaak geneigd om het tweede te doen maar de beslissing om de overval te plegen was toch de beslissing van de man zelf en hij heeft daarmee zelf invloed gehad op zijn eigen ongeluk.

Nog een voorbeeld, een vrouw heeft haar hele leven al een hartsvriendin waar ze lief en leed mee kan delen. Op een dag doet haar hartsvriendin iets wat ze moeilijk kan verkroppen en besluit ze om de vriendschap te verbreken. Jarenlang blijft ze rondlopen met het ongelukkige gevoel bedrogen te zijn door haar beste vriendin en mist ze de vriendschap heel erg. Is dit ongeluk alleen maar veroorzaakt door het gedrag van deze vriendin of heeft deze vrouw door niet uit te praten en te vergeven zelf een vriendschap opgegeven en een vriendin in een vijand veranderd. Kunnen we ongelukkige gevoelens dus over onszelf afroepen door onze eigen daden?

Deze voorbeelden geven aan dat het ongeluk wat deze mensen overkwam door het eigen handelen veroorzaakt zijn ondanks dat er ook externe invloeden meespeelden. Nog even een extreem voorbeeld, wanneer ik uitgedost in een roze pak voor een demonstratie van rechts extremisten ga staan en “lang leve alle homo’s” roep dan ben ik bang dat er zeer onprettige dingen met mij zullen gebeuren. Wat ik wel kan stellen is dat ik dit dan ook overduidelijk over mijzelf afgeroepen heb. Ongeluk is dus maakbaar maar dat betekent niet dat mensen die ongelukkig zijn daar per definitie zelf verantwoordelijk voor zijn, maar in een aantal gevallen is ongeluk wel te herleiden naar eigen handelen en denken. De mens kan dus duidelijk wel invloed uitoefenen op het eigen ongeluk.

Er bestaat helaas ook zoiets als toevalsongeluk, dit is ongeluk dat u overkomt waar u geen enkele invloed op heeft. Wanneer u aangereden wordt terwijl u zich goed aan de verkeersregels hield, wanneer u ouders gaan scheiden of een ouder komt te overlijden dan gebeurt dit zonder dat u daar zelf invloed op had. Dit is toevalsongeluk wat nooit te voorkomen zou zijn door het eigen handelen.

Filosofen en psychologen over de maakbaarheid geluk

Door de eeuwen heen is de manier van kijken naar geluk steeds veranderd en de maakbaarheid van geluk is lang niet altijd vanzelfsprekend geweest. In een boek van Herodotus uit de vijfde eeuw voor Christus staat de mythe van de rijke koning Croesus die het idee heeft dat hij de gelukkigste man op aarde is. Om dit te controleren vraagt hij een wijze man die hem zegt dat niet hij de de gelukkigste man op aarde is maar een man uit Athene die in de kracht van zijn leven stierf op het slagveld en daarbij zijn vrouw en zonen achterliet. Deze man had een goed en eervol leven gehad en was eervol op het slagveld omgekomen. Volgens deze wijze kon het geluk pas bepaald worden op het moment dat men dood ging en tot die tijd kon alles nog verstoord worden door de goden. Geluk was in die tijd dus vooral een kwestie van toeval omdat het door het noodlot en door de goden bepaald werd. Veel oude volkeren dachten dat ze zelf weinig te zeggen hadden over hun geluk en daarom gingen ze uit van het slechtste en hoopten ze op het beste.

Met het toenemen van de welvaart en een (democratisch) maatschappelijk systeem kreeg de gewone mens steeds meer invloed op zijn eigen leven. Bekende filosofen uit de tijd voor Christus zoals Zeno, Epicurus, Plato en Aristoteles gaven hun visie op de maakbaarheid van geluk. Maar hoe men dat kon doen verschilde nogal, de één vond men zijn heil moest zoeken in de wijsheid, deugd, beheersing van de zinnen en innerlijke rust van de ziel, anderen vonden dat geluk te bereiken was door toe te geven aan alle vormen van genot (hedonisme).

Met de komst van het christendom kwam er er een enorme ommekeer in het beeld van geluk. Door pijn en lijden te accepteren zou men in de toekomst (na de dood) de beloning van eeuwigdurend geluk ontvangen. Met de komst van het christendom veranderde dus de visie op de maakbaarheid van geluk, men kon zijn eigen hemelse geluk verdienen door te leven volgens de christelijke regels. Iedere mens was per definitie kansloos voor geluk doordat hij belast was met de erfzonde, God beslist over het leven en het geluk, maakbaar geluk was daardoor niet meer aan de orde maar lag in de handen van een hogere macht.

In de vijftiende en zestiende eeuw na Christus kwam er door de humanisten een nieuwe blik op de wereld en geluk. Men ging zich meer richten op aards geluk en men had het idee dat men daar ook zelf invloed op kon uitoefenen, de maakbaarheid van geluk stond daarmee weer in de belangstelling. Ook door de Reformatie binnen de kerk groeide de interesse in geluk op aarde weer meer, Luther en Calvijn brachten de godsdienstige verantwoordelijkheid weer bij het persoonlijke geweten. Volgens Luther moest men genieten van alles wat God gegeven had en gelukkig zijn en vreugde voelen stond gelijk aan het plagen van de duivel.

Hierna kwam de periode van de verlichting en de romantiek waarbij veel filosofen zich bogen over geluk en de maakbaarheid van geluk. Veel van deze stukken zijn sterk terug te voeren op het leven in deze periode en afhankelijk van de organisatie van de maatschappij en de welvaart van die periode. Terwijl tijdens de romantiek het christendom meer invloed kreeg, nam dit daarna weer geleidelijk af. Volgens de bekende psychiater en grondlegger van de psychoanalyse Sigmund Freud (1856- 1939) bestond God niet en was religie een illusie. Maar ook was geluk een soort waanidee want het menselijke verlangen was onverzadigbaar en veroorzaakte continue strijd. Gelukkig worden, zat er volgens de eeuwige pessimist Freud, voor de mens ook gewoonweg niet in want de mens is een lijdend wezen die wanhopig probeert te ontkomen aan zijn lijden wat hem dus niet lukt. Hoewel Freud er in veel opzichten wat extreme ideeën op na hield, die na zijn dood ook wel weerlegd zijn, is hij van grote invloed geweest op vele psychiaters en filosofen die na hem leefden.

Tegenwoordig is er een soort van lawine ontstaan van psychologen en filosofen maar ook “coaches” die allemaal een menig hebben over geluk en de maakbaarheid van geluk dat vaak door simpelweg hun regels en methodes te volgen bereikt kan worden. De reeks boeken die geschreven is over de maakbaarheid van geluk is zeer groot, net als het aantal geluksgoeroes.

Is geluk maakbaar?

Ik denk dat geluk niet maakbaar is, het is hoogstens te beïnvloeden door de wijze waarop men zelf tegen dingen aankijkt en door het eigen handelen. Want de eeuwenoude wijsheid dat wie goed doet ook goed terug krijgt gaat nog steeds op. Wanneer u zelf integer en behulpzaam in het leven staat wil dit niet zeggen dat er nooit iemand misbruik van u zal maken, maar wanneer u dat ook incalculeert valt het u ook niet zo tegen. Geluk is dus op twee manieren te beïnvloeden, ten eerste kan men leren om positief tegen het leven aan te kijken en leren om op een positieve wijze om te gaan met de niet te voorkomen tegenslagen. Door mensenkennis op te doen en vooral zelfkennis te ontwikkelen kan men een vorm van innerlijke rust bereiken waardoor men zich eenvoudiger gelukkig kan voelen. Hierbij kunnen boeken met levenslessen en levenswijsheden zeker van dienst zijn, zolang u maar niet klakkeloos alles aanneemt maar wel kritisch blijft kijken of iets wel strookt met uw eigen overtuiging.

Aangezien ons geluk ook afhankelijk is van mensen om ons heen (tenzij we een kluizenaar zijn) is dus de omgang met deze mensen ook een factor in ons eigen geluk. Het is dus belangrijk om vaardigheden te leren om goed om te gaan met mensen om u heen waarbij u hopelijk dat wat u uitzend ook weer terug mag ontvangen. Een grote waarheid is nog steeds “wat u niet wilt dat u geschied, doe dat ook een ander niet!”. Mijn dochter van vijf zei laatst “als iemand boos tegen mij doet dan zeg ik dat ik haar de liefste van de hele wereld vind en dan vindt ze mij ook weer lief.” Ze had dus door dat ze een stemmingskerende handeling kon doen om een onplezierig conflict eenvoudig op te lossen. Dit zijn sociale vaardigheden waarmee mensen conflicten en dus vervelende situaties kunnen leren oplossen en voorkomen zonder zichzelf te kort te doen. Dit soort vaardigheden zijn ook op latere leeftijd nog aan te leren en kunnen er voor zorgen dat men meer plezier, rust en geluk kan vinden in de omgang met andere mensen.

Toevalsongeluk en tegenslagen zijn niet te voorkomen maar u kunt wel leren om hier goed mee om te gaan en er het beste van de maken en soms kunt u zelfs een tegenslag gebruiken om u leven te herzien en een nieuwe weg in te slaan en het zo ombuigen naar iets positiefs. U kunt dus zelf invloed uitoefenen op uw eigen geluk maar de maakbaarheid van geluk en succes door het simpelweg volgen van een boek als “The secret” daar geloof ik zeker niet in. Het kan echter geen kwaad om deze boeken te lezen en er een deel uit te halen dat u wel aanspreekt en wat u wel kunt gebruiken. Mijn mening is dat de mens in staat is door het leren van inzichten, wijsheden en sociale vaardigheden om zijn eigen geluksbeleving op een positieve wijze te beïnvloeden.

Meer levensbeschouwing pagina’s

0
Gerelateerde berichten

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *