Communicatie

Lichaamstaal

Door aan dinsdag, november 7, 2023

lichaamstaal Lichaamstaal zegt meer dan een schat aan woorden want of u nu wilt of niet, u bent voortdurend aan het communiceren. Ook wanneer u geen woord zegt, vertelt u andere mensen iets over uzelf, via uw gebaren, uw mimiek, uw houding en uw bewegingen. Uw lichaam drukt zich op allerlei manieren uit en het heeft zijn eigen taal, waarmee het duidelijke signalen afgeeft over hoe u zich werkelijk voelt. Een duidelijk voorbeeld is iemand met ochtendhumeur, hij of zij zit aan de ontbijttafel met afgewende blik en een wat ineengedoken houding wat de boodschap duidelijk maakt: “Laat me met rust, ik ben nog niet aanspreekbaar”. Of iemand die met de armen over elkaar voor u staat of zit wiens lichaamstaal een gesloten houding aangeeft, deze persoon staat niet erg open voor uw communicatie. Maar niet elke vorm van lichaamstaal is zo overduidelijk, op deze pagina wil ik dieper ingaan op het fenomeen lichaamstaal. Met vriendelijke groet, Hein Pragt

Op de inhoud van deze pagina rust copyright © Hein Pragt.

Wat is lichaamstaal

De lichaamstaal van de mens geeft de persoonlijkheid van deze mens direct weer. leder mens heeft een unieke persoonlijkheid en daarmee ook een heel eigen lichaamstaal. Er zijn echter ook bijna universele lichaamstaal signalen, bijna iedereen vertoont bij heftige emoties bijna dezelfde lichaamstaal. Maar er zijn ook subtiele vormen van lichaamstaal die men door ervaring kan leren opmerken en die per persoon en bijvoorbeeld ook bij mannen en vrouwen subtiel kan verschillen. Darwin beweerde al in de 19e eeuw al dat bij bepaalde emoties gezichtsuitdrukkingen universeel lijken te zijn en recent heeft de Amerikaanse hoogleraar/psycholoog Ekman nader onderzoek gedaan. Ekman onderschrijft Darwin’s bewering van universele gezichtsuitdrukkingen, maar alleen voor de volgende zes basisemoties: vreugde, verdriet, angst, woede, verbazing en afschuw. Mimespelers zijn in staat om zonder woorden en puur met lichaamstaal deze emoties zeer goed uit te drukken. Deze emoties worden basisemoties genoemd omdat de gezichtsuitdrukkingen die mensen bij deze emoties tonen universeel lijken te zijn. Zelfs kinderen die blind geboren zijn en dus nooit gezichtsuitdrukkingen hebben kunnen waarnemen blijken bij deze basisemoties toch deze universele gezichtsuitdrukkingen te vertonen.

Iemand kan vreugde tonen door lachende ogen en lach rimpels rond ogen en mond. De mond kan geopend zijn waardoor de tanden getoond worden en de mondhoeken naar boven wijzen. Maar iemand kan ook verdriet uitstralen door de wenkbrauwen samen te trekken en de lippen iets naar voren te doen en de mondhoeken naar beneden laten wijzen. Boos straalt men uit door de wenkbrauwen gelijktijdig samen en naar beneden te trekken, de ogen tot spleetjes te maken en de lippen op elkaar te klemmen. Angst straalt men uit door de ogen wijd te openen de wenkbrauwen omhoog en samengetrokken en de mond naar achteren te trekken. Dit is de vrij universele taal van de gezichtsuitdrukkingen. De meeste mensen overschatten het aandeel van de gesproken taal bij contact met anderen. Veel mensen schatten het aandeel van de gesproken taal op zeker 70 procent in werkelijkheid schijnt het slechts 5 procent te zijn, de rest van de communicatie is zonder woorden. Wanneer we uitgaan van alle informatie die een gesprekspartner opneemt, maakt het gesproken deel slechts 3 procent uit. Want veel belangrijker dan wat er wordt gezegd, is hoe het wordt gezegd. De toon waarop iets wordt uitgesproken, een glimlach of een onzeker afgewende blik be½nvloeden de aangesprokene meer dan de woorden die men uitspreekt.

Lichaamstaal en spiegelen

Al vanaf heel jong imiteren we houding en bewegingen, als baby en als kind leren we door het nadoen van onze ouders en andere mensen om ons heen. Het grappige is dat kinderen vooral de mensen nadoen die ze aardig vinden en dit blijft ons de rest van ons leven bij. Ook als volwassene kopiëren we iemands houding als we de ander aardig vinden of wanneer we het met hem of haar eens zijn. Dit is een onbewust proces de meeste mensen zijn zich er niet van bewust dat ze dit doen. Ook de ander weet het niet bewust maar krijgt wel het prettige gevoel dat hij of zij aardig gevonden en begrepen wordt. Sommige mensen proberen het bewust te doen, maar als het te opvallend gebeurd is juist het tegenovergestelde het effect. Dit effect heet spiegelen en door de lichaamshouding te spiegelen stelt u de andere partij op het gemak en geeft u aan dat u het met hem eens bent. Maar dit spiegelen kan ook bewust gebruikt worden, wanneer mensen u willen overtuigen of beïnvloeden, kan spiegelen een effectieve manier zijn om de indruk van vertrouwen op te bouwen. Verkopers gebruiken dit door dit bij potentiële klanten goed te luisteren en te observeren en op deze wijze het gedrag van de klant te spiegelen met vaak goed resultaat. Dit is een vorm van manipuleren die tegenwoordig zelfs in trainingen geleerd wordt.

Lichaamstaal en hoog laag houding

Ik heb ooit geleerd dat wanneer men overwicht wil uitstralen dat men dan de ander moet laten zitten en zelf moet gaan staan. De fysiek hogere positie die u heeft geeft u meer overwicht op de persoon in de lagere positie. Zo kwam ik ooit voor een niet zo leuk gesprek bij een directeur van een bedrijf die mij vroeg om te gaan zitten. Toen hij niet ging zitten had ik het kunstje door en stond ik ook weer op. Toen hij me vroeg om weer te gaan zitten zei ik “alleen als u het ook doet, ik vind het prettiger om iemand recht in de ogen te kunnen kijken tijdens een gesprek”. Hij begreep dat ik zijn tactiek had doorzien en daarna ging hij inderdaad ook zitten. U kunt het principe ook gebruiken bij kinderen, door door de knieën te gaan en uzelf net zo groot te maken als het kind wekt u meer vertrouwen bij het kind. Dus wanneer u een huilend verdwaald kind ziet is het verstandiger om te hurken als u het aanspreekt, dan wekt u meer vertrouwen en stelt u het kind sneller gerust. Dit zijn simpele dingen die niet moeilijk zijn om te leren en toe te passen.

Lichaamstaal, gesloten of open houding

Iemand die zich niet zeker voelt in het bijzijn van de ander of iemand die zich aangevallen voelt neemt vaak een een gesloten houding aan. Bij een gesloten houding houden mensen de lichaamsdelen dicht bij zich, zoals armen en benen over elkaar en houden ze bijvoorbeeld een tas voor zich vast als vorm van bescherming tegen de ander. De hele lichaamshouding geeft aan dat men zich niet openstelt voor de ander. Het tegenovergestelde is dan natuurlijk een open houding, de armen uit elkaar of los voor zich, en losjes achterover zittend. In het begin van een gesprek zien we vaak dat mensen in eerste instantie een wat meer gesloten houding aannemen, men kijkt eerst even de kat uit de boom. Pas als men zich op het gemak voelt zal de houding wat losser en meer open worden. De handen open en uitgestrekt voor ons op tafel geeft eerlijkheid en onschuld aan terwijl gebalde vuisten agressief overkomen. Hetzelfde gaat op voor toekeren of afkeren, wanneer we ons meer toekeren naar de ander geven we blijk van belangstelling en vertrouwen en wanneer we ons lichaam afwenden van de ander scheppen we afstand en stralen we uit dat we de het niet zo eens zijn met de ander. Het gaat niet alleen om het hoofd, in deze houding speelt vooral het hele lichaam een grote rol. Zijdelings gaan zitten naar iemand toe schept dus afstand en geeft een kritische houding aan, terwijl helemaal recht tegenover de ander gaan zitten vertrouwen en belangstelling aangeeft. Daarnaast kunnen we iemand nog insluiten of uitsluiten. Wanneer bijvoorbeeld een derde persoon zich wil mengen in het gesprek kunt u hem daarvoor de ruimte geven door u naar deze persoon toe te keren. Door u niet naar de ander toe te keren sluit u de ander door uw lichaamshouding letterlijk buiten en geeft u aan geen belangstelling te hebben in de mening van de ander.

Lichaamstaal en regiesignalen

Door middel van regiesignalen kan men datgene wat men uitspreekt ondersteunen waardoor men de belangrijkste punten van het betoog nadrukt geeft. Iedereen maakt soms bewegingen bij het spreken, een goed en soms vermakelijk voorbeeld is iemand die aan te telefoon met heftige gebaren het gesprek staat te benadrukken terwijl wij weten dat de persoon aan de andere kant daar echt niets van ziet. De persoon aan de telefoon weet het ook wel maar de gebaren en bewegingen worden meestal onbewust gemaakt. Vooral mensen in de politiek of mensen die een goede mediatraining hebben gehad weten dat ze met hun lichaamstaal datgene wat ze willen overbrengen kunnen maken en breken. Wanneer we goed opletten dan zien we vaak dat men belangrijke woorden met handgebaren als een soort ritmische begeleiding ondersteunen. Men kan een vuist maken om kracht uit te stralen maar ook de vingertoppen bij elkaar houden net alsof men iets vast wil houden om aan te geven dat men heel precies is. Een open hand kan openheid uitstralen en het waaien met de arm en hand, net alsof men een vlieg wegwuift kan benadrukken dat men ergens afstand van neemt. Het maat slaan met een uitgestrekte vinger kan een mildere vorm van zekerheid en kracht uitstralen.

Maar ook het hoofd kan gebruikt worden door bijvoorbeeld te knikken of juist nee te schudden. De borst naar voren is een teken van kracht en macht of zelfs uitdagen en zelfs stampvoeten kan woorden extra kracht meegegeven. Men moet alleen oppassen om dit niet te overdrijven omdat het dan bijna belachelijk over kan komen. Het spreken met hand gebaren is ook enigszins cultureel bepaald, wanneer u bijvoorbeeld kijkt naar de Italianen dan valt onmiddellijk op dat zij veel meer met gebaren spreken dan de gemiddelde Nederlander. Maar een goed redenaar weet precies hoe men het beste een redevoering moet benadrukken. Met deze wetenschap moet u eens kijken naar redevoeringen van bijvoorbeeld politici zoals president Obama of toespraken van bijvoorbeeld Steve Jobs van Apple. Soms lijken deze redevoering gewoon een vorm van kunst door de precies gebalanceerde regiesignalen.

En heel mooi voorbeeld: The Speech that Made Obama President (YouTube

Lichaamstaal bewust inzetten

Sinds ik meer geleerd heb over lichaamstaal zet ik het ook bewuster in, dit betekent dat ik bewust nadenk over mijn lichaamshouding in de communicatie met anderen. Wanneer ik iemand probeer te overtuigen dan gebruik ik bewust een open lichaamshouding, maak ik bewust oogcontact wanneer ik iemand aanspreek (hoewel dit voor mij als licht autistisch wel moeilijk is en probeer ik de lichaamstaal en houding van de ander een beetje te kopiëren waar dit de ander wat op zijn gemak stelt. Maar ook wanneer ik het ergens niet mee eens ben of wanneer ik aangevallen wordt zet ik lichaamstaal bewust in. Door een gesloten houding aan te nemen geef ik bewust het signaal af dat ik het er niet mee eens ben. Door mijn houding gestrekt, rechtop en kruin omhoog, probeer ik kracht uit te stralen, ook hier gaat op dat opgeheven hoofd en oogcontact zoeken erg overtuigend kan zijn en zelfs intimiderend. Het is de kunst om hier evenwicht in te vinden, een grote vriendelijke reus vinden de meesten mensen wel leuk, een arrogante hooghartige uitstraling doet vaak precies het tegenovergestelde.

Ik heb ook geleerd dat sommige mensen arrogantie en vrij onbeschoft gedrag inzetten als intimidatie middel, hier werkt spiegelen wel goed. Ooit werkte ik voor een bedrijf dat een directeur had die zo intimiderend, kort door de bocht en onbeschoft was dat iedereen bijna wegkroop wanneer hij in de buurt was. Hij sprak ook altijd met een luide autoritaire stem. Op een vrije dag toen ik mijn jongste zoon van vier jaar oud bij mij had, belde men mij op dat er een noodgeval was en vroegen collega’s mij om toch even naar het werk te komen. Na enig overleg zou ik mijn zoontje meenemen en deze zou door de afdelingssecretaresse vermaakt worden met tekeningen e.d. Ik was aan het werk toen ineens de bullebak van de directeur met mijn zoon aan de hand in de deur van onze zaal stond en schreeuwde: “van wie is dit kind!”. De meeste mensen kropen al weer bijna onder het bureau en ik werd kwaad, heel kwaad. Ik liep op de man af, nam mijn zoon aan de hand, keek hem aan en zei luid: “dit is mijn zoon en als hij hier niet mag zijn ga ik NU ook naar huis in plaats van dit noodgeval oplossen!”. Ik bleef hem aankijken en zag dat hij niet gewend was om op dezelfde wijze terug aangesproken te worden. Hij keek me aan en zei ineens rustiger: “hou het kind bij je!” en liep resoluut weg. Onbewust had ik zijn lichaamstaal gespiegeld en daarmee had ik de situatie gered.

Ik propbeer de laatste jaren bewuster lichaamstaal in te zetten, niet te overdreven, niet als kunstje maar als natuurlijke aanvulling op de verbale communicatie. Dit is iets wat men net als verbale communicatie moet leren, soms gaat het goed en soms gaat het minder goed. Maar al doende leert men.

Meer pagina’s over communicatie & taal

0
Gerelateerde berichten

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *