Communicatie

Geweldloze communicatie

Door aan dinsdag, november 7, 2023

geweldloze communicatie Vanuit mijn belangstelling voor communicatiestijlen en communicatieproblemen leerde ik de term geweldloze communicatie kennen en ik heb er waardevolle dingen van geleerd. Door kennis te nemen van geweldloze communicatie kunt uw eigen communicatiestijl aanpassen aan de ander en zo wel de mechanismen die bij uzelf en de ander spelen sneller doorgronden. Geweldloze communicatie gaat over de wijze waarop u iets zegt en het doel van geweldloze communicatie is een relatie opbouwen die gebaseerd is op openheid en mededogen. Wanneer we onze eigen communicatie met bijvoorbeeld onze partner, collega’s, kinderen of vrienden goed bekijken dan is er toch vrij vaak sprake van verbaal geweld waarme men zijn of haar gelijk wil halen. Om het verschil tussen de verschillende vormen van communiceren uit te beelden gebruikt Rosenberg (de bedenker van geweldloze communicatie) het symbool van de giraf (het landdier met het grootste hart) voor de geweldloze manier van communiceren en dat van de jakhals voor de wijze van communiceren waarin geweld verborgen zit. De jakhals en de giraf kunnen we ook opvatten als delen van onszelf die we allemaal hebben. Hoewel ik zelf de intentie heb om een giraf te zijn, weet ik dat er ook een stukje jakhals in mij zit. Geweldloze communicatie is niet een kunstje maar werkt alleen wanneer beide gesprekspartners de intentie hebben om door middel van geweldloze communicatie tot een goede oplossing te komen. Ook kan het goed inzicht geven in de eigen wijze van communiceren en wat dit oproept bij de ander. Het is niet de heilige graal die alle problemen oplost en werkt ook niet in alle omstandigheden maar het is een handig stuk gereedschap in de communicatie werkkist. Met vriendelijke groet, Hein Pragt

Op de inhoud van deze pagina rust copyright © Hein Pragt.

Wat is geweldloze communicatie?

marshall rosenbergDe psycholoog Marshall Rosenberg werd in 1934 in Ohio in de Verenigde Staten geboren. Hij groeide op in Detroit in de tijd van de rassenrellen en werd dagelijks geconfronteerd met geweld en discriminatie. Ook werd hij zelf in elkaar geslagen vanwege zijn joodse afkomst en sindsdien hield het thema geweld hem bezig en begon zijn zoektocht naar de oorzaken ervan en wat er tegen gedaan kan worden. Hij stelde zich de volgende twee vragen: hoe komt het dat sommige mensen plezier beleven aan geweld en hoe komt het dat andere mensen juist onder extreme omstandigheden vol mededogen blijven? Vanuit deze motivatie ging hij psychologie studeren. Hij koos voor de term geweldloos (nonviolence) vanwege het gebruik ervan door Gandhi. Bij geweldloze communicatie probeert u om zorgvuldig waar te nemen en de ware betekenis van opmerkingen en gedrag te onderscheiden van de gevoelens die deze bij u oproepen. Het is een manier om duidelijk te leren verwoorden wat u precies wilt en het doorbreken van patronen van verdedigen, terugtrekken of aanvallen. Dit soort patronen zijn vrij gebruikelijk wanneer we geconfronteerd worden met een oordeel of met kritiek.

We kunnen geweldloze communicatie ook wel “verbindende communicatie” noemen, het is namelijk een manier van communiceren die kan leiden tot echt gehoord en begrepen worden. Door geweldloze communicatie toe te passen bent u in staat om echt naar de ander te luisteren en zelf ook echt gehoord te worden. Geweldloze communicatie is eigenlijk niet iets nieuws, het ons laat wel inzien dat we zonder het te weten of te willen vaak verbaal geweld gebruiken. Bijna iedereen is opgevoed met idee?n van goed en fout, van zwart en wit en hierdoor lijkt communiceren maar al te vaak op “gelijk krijgen” in plaats van verbinding maken. Het leert ons hoe we ons bewust kunnen worden van deze communicatie fouten en de communicatie naar onszelf en naar de ander kunnen ontdoen van verbaal geweld. Geweldloos communiceren bestaat uit vier facetten: waarneming, gevoel, bewustwording van behoeftes en verzoek.

1. Waarneming

Wanneer we communiceren krijgen we informatie binnen in de vorm van taal en lichaamstaal en wat u hoort en waarneemt is feitelijk. Zodra u het gaat interpreteren (kleurt met uw eigen gevoelens en ervaringen) zal het snel een oordeel worden en soms zelfs een vooroordeel. Stel ik heb een gesprek met een collega en deze collega zit tijdens mijn uitleg telkens met het dopje van de pen op tafel te tikken. Het tikken met het dopje is feitelijke waarneming, wanneer ik het interpreteer kan ik denken dat mijn collega ongeduldig is of dat hij mijn uitleg langdradig vindt. Het zou echter ook zo kunnen zijn dat mijn collega zenuwachtig of onzeker is. Vanuit mijn vooroordeel kan ik mij opgejaagd gaan voelen wat misschien helemaal niet nodig is. Om het echt te weten zou ik mijn collega vriendelijk moeten vragen dat het mij opvalt dat hij met zijn pen tikt. Oordelen is niet verboden zolang we het onderscheid maar kunnen zien. Wanneer ik mijn (voor)oordeel uit kan de ander dit als ongewenste kritiek op te vatten en in de verdediging gaan en dit staat compassie en wederzijds begrip in de weg. Door een oordeel weg te laten is de boodschap duidelijker en bereikt u sneller uw doel.

De jakhals zegt:De giraf zegt:
Heb je dat werk nou nog niet af?Ik zie dat je bezig bent, hoever ben je?
Ik zie dat je het niet begrijpt.Ik zie je wenkbrauwen fronsen.

2. Gevoel

We hebben ook gemakkelijk een mening over een situatie of over een ander op basis van ons gevoel maar vaak kunnen we deze gevoelens slecht uiten of niet herkennen als een dieperliggende gevoel. De meeste mensen hebben niet goed geleerd om het juiste gevoel te verwoorden. Ook herkennen we bepaalde gevoelens onvoldoende waardoor we de gevoelens die we denken te waarnemen verkeerd interpreteren. We zeggen “Ik voel me niet serieus genomen” en “Ik voel mij niet gehoord”. maar het werkelijke gevoel dat hier meestal achter zit is teleurstelling en ongeduld. Dit zijn daadwerkelijke gevoelens en die kunt u oproepen en benoemen. Vaak zit er achter een gevoel wat we ervaren een heel ander gevoel schuil, zo is een gevoel van jaloezie meestal het gevolg van een gevoel van onzekerheid.

De jakhals zegt:De giraf zegt:
Ik voel me aangevallen door jou.Ik voel me ongemakkelijk als je dat zegt.
Ik voel dat iedereen tegen mij is.Ik voel me onzeker.

3. Bewustwording van behoeftes

De volgende stap is het uitdrukken van de behoefte die u heeft. U geeft aan waarom u een bepaald gevoel heeft waarbij u moet opletten dat uw gevoel nooit het resultaat is van wat de ander doet of zegt, maar dat uw gevoel het gevolg is van uw eigen interpretatie ten opzichte van de wereld om u heen! Het uitdrukken van uw behoefte legt de verantwoordelijkheid van wat u doet en voelt bij uzelf en niet bij de ander. Toch gaat dit juist heel vaak fout, herkent u de volgende uitspraken: “Jij doet hier ook nooit wat in huis” en “Jij begrijpt me ook nooit” en “waarom probeer jij altijd mijn tijd in te delen”. Deze uitspraken drukken wel een gevoel uit maar waarbij het echte onderliggende gevoel veranderd is in een verwijt naar de ander. Het suggereert dat de ander de oorzaak is van het gevoel en we zeggen eigenlijk dat de fout bij de ander ligt. En dat is juist niet de manier om iets te bereiken want de ander zal dit waarschijnlijk als aanval zien en in de tegenaanval of verdediging gaan. Wanneer u iets wilt bereiken is het nodig om aan te geven wat u wel wilt ,dus wat uw behoefte is. Wanneer u het bij uzelf houdt geeft u de ander de kans om aan uw behoefte tegemoet komen. Zo is de uitspraak: “Jij doet hier ook nooit wat in huis” ook te vertalen naar uw behoefte om samen te werken in het huishouden. Dit wordt meestal echter niet gezegd en het gevolg is dat de situatie kan escaleren naar irritatie en zelfs ruzie. Bij geweldloze communicatie zoekt u ook naar bewustwording, u zoekt zelf naar de behoefte die ten grondslag ligt aan uw gevoel.

De jakhals zegt:De giraf zegt:
Het wordt weer eens tijd voor seks.Ik heb behoefte aan intimiteit.
Ik leer amper iets van jou.Ik heb behoefte om nog meer te leren.

4. Verzoek

De laatste stap in het proces van geweldloos communiceren is het doen van een verzoek. Een goed begin van deze zin is: “Ik zou je willen vragen…”. Wanneer we naar de zin kijken “Jij doet ook nooit wat in huis”, dan zouden we dit kunnen vervangen door: “Ik zou je willen vragen of jij in het vervolg wilt stofzuigen dan heb ik tijd om af te wassen en dan zijn we wat eerder klaar en is er tijd om samen iets leuks te doen.”. De ander kan nog steeds “nee” zeggen maar als we onze behoeften op deze manier verwoorden, hebben we in ieder geval ons best gedaan om goed te communiceren.

De jakhals zegt:De giraf zegt:
Herhaal eens wat ik net gezegd heb!Kun je mij vertellen wat je mij net hebt horen zeggen?
Als jij niet meegaat gaat dan (consequentie)Ik zou het fijn vinden als je meegaat.

Hoe gaat u om met “Nee”

U heeft alles netjes gedaan volgens de aanwijzingen van geweldloos communiceren en toch zegt de ander “nee”. Dit is zeer goed mogelijk omdat u een vraag gesteld heeft en geen eis gesteld hebt en op een vraag kan de ander ja of nee antwoorden. Wat doet u dan? U moet u beseffen dat een “nee” ook een “ja” tegen iets anders kan betekenen. In plaats van te gissen naar wat de ander wel wil kunt u dit ook gewoon vragen. Wanneer u probeert helderheid te krijgen in waar het werkelijk om gaat voor u en de ander heeft u een mogelijkheid om een oplossing te bedenken die voor beide partijen bevredigend is. Het toverwoord is hier vooral in verbinding te blijven met de ander, ook wanneer u van mening verschilt. En wanneer u een meningsverschil heeft dan kunt u samen afstemmen hoe u daarmee kunt omgaat. Door in verbinding te blijven is er nog steeds een weg naar een oplossing die voor beide partijen bevredigend is.

Een voorbeeld

De eerste persoon zegt tegen de ander “Je zeurt” en de ander zegt terug “jij zeurt zelf’. Er ontstaat een patstelling waarbij beide personen zich onbegrepen voelen. Hoe had deze conversatie er uit kunnen zien in een geweldloze variant.Hier zou het antwoord van de tweede persoon, in plaats van de tegenaanval, kunnen zijn: (Waarneming) “Als je aangeeft dat ik zeur” (gevoel) “voel ik me onzeker worden” (behoefte) “omdat ik graag begrepen wil worden” (verzoek) “kun je me uitleggen waarom je vindt dat ik zeur?” Dit is een vriendelijke uitnodiging aan de ander om in plaats van een kort door de bocht antwoorden uit te leggen wat hij of zij precies bedoeld. Niet alle onderdelen moeten verplicht voorkomen omdat er dan soms ook weer lange vreemde zinnen kunnen ontstaan en het een soort kunstje gaat lijken, de vorige zin zou ook zo kunnen zijn: “Als je aangeeft dat ik zeur voel ik me onzeker, kun je me uitleggen waarom je vindt dat ik zeur?”.

Kritiek op geweldloze communicatie

Zoals ik in de inleiding al zei is geweldloze communicatie niet “de” ideale oplossing, er is ook de nodige kritiek op de methode van geweldloze communicatie. Een van de eerste voor de hand liggende commentaren is dat communicatie zonder oordelen niet bestaat omdat we van nature oordelen over onszelf en oordelen over anderen. Dit is waar, in onze weg naar volwassenheid leren we de wereld te onderscheiden en bouwen we een ego op en dat allemaal om ons te beschermen. Maar dit slaat vaak te ver door waardoor het in plaats van ons te beschermen, juist tegen ons gaat werken. De kunst is in het oordeel uit te stellen en in het juiste licht te zien. Hoe vaak is het niet voorgekomen dat u het oordeel dat u had over iemand moest bijstellen omdat het achteraf best meeviel, ik denk dat het u ook menig keer is overkomen. In dit geval was het handig geweest om het oordeel uit te stellen tot u verder gekeken heeft dan uw neus lang is. Dit is ook een van mijn eigen levenslessen geweest. Ook kan een oordeel vanuit een eigen onvervulde behoefte voorkomen, wanneer iemand zich ernstig misdraagt in het verkeer dan kan ik boos reageren, maar dit wijst dan op mijn behoefte aan veiligheid. Geweldloze communicatie is dan ook iets wat u moet toepassen op uzelf en niet kunt afdwingen bij de ander. Het is een model om te leren om uw eigen behoeftes duidelijk en zonder verborgen aanval over te brengen.

Ook is de grens tussen een plaagstootje en verbaal geweld voor ieder mens anders. De methode van provocatieve therapie maakt bijvoorbeeld gebruik van provocerende vragen en opmerkingen om snel tot de kern van het probleem te komen. Dit werkt in sommige gevallen erg goed, maar voor andere mensen zal dit zeer kwetsend overkomen. Ook ik heb wel eens gesprekken gehad men een gesprekspartner die de voelsprieten zo ver uit had staan dat er bijna geen opmerking mogelijk was die niet op een op andere wijze kwetsend uit te leggen was. Gesprekken liepen dan ook vaak uit op een discussie over een totaal ander onderwerp dan waar het gesprek over begonnen was. Soms moet u in persoonlijke relaties inzien dat u niet alleen in communicatiestijl teveel verschilt en uw conclusies trekken.

Ook heeft u soms een jakhals nodig om knopen door te hakken. Ik heb vergaderingen meegemaakt waar een aantal giraffen om de hete brei bleven draaien, de situatie die op tafel lag zou kende voor geen van de betrokken partijen een oplossing die een andere partij niet zou benadelen. Na een uur zeer vriendelijk vergaderen waren we weinig opgeschoten en al hadden we nog uren doorvergaderd, er zou geen oplossing gekomen zijn. Tot een jakhals de leiding over de vergadering nam en knopen doorhakte waardoor er in ieder geval een oplossing kwam. Soms is “een” oplossing, ook al is deze niet de ideale, wel nodig om dat er anders nog grotere rampen kunnen ontstaan.

Tegen jakhalzen werkt “ook jakhals” spreken toch het beste heb ik gemerkt, in dat opzicht kunt u veel leren van de methode van omdenken die ik ook op deze site beschrijf. Hierbij probeert u verbinding te leggen met uw gesprekspartner door zijn gedrag en communicatiestijl te spiegelen. Ook dit is niet de heilige graal voor elke situatie, elke situatie vergt een andere aanpak, het is aan u om dit in te schatten en naargelang de situatie voor een communicatiestijl te kiezen.

Meer pagina’s over communicatie & taal

0
Gerelateerde berichten

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *