Vrij recent hebben we zelf helaas nog mee moeten maken dat een van onze ouders, dus een van de grootouders van onze kinderen kwam te overlijden. Aangezien we kinderen in vrijwel elke leeftijdscategorie hebben moesten wel bij de diverse kinderen ook op verschillende wijze hier mee om gaan. Ook zagen we heel verschillende reacties bij onze kinderen. U hoeft uw eigen verdriet niet te verbergen voor kinderen, deze begrijpen vaak heel goed dat u verdrietig bent, maar daarnaast heeft u richting uw kinderen ook een taak als ouder om hen te helpen bij het verwerken van het verdriet.
Niet alleen het overlijden van grootouders, maar ook ouders, ooms en tantes, vriendjes of vriendinnetjes en zelfs huisdieren zal aanleiding zijn om hier op gepaste wijze met het kind over te praten en het kind te helpen bij de rouw en de verliesverwerking. Vertel uw kind vooral de waarheid maar wel in een bewoording die het kind op zijn leeftijd kan begrijpen. Het kan voorkomen dat het kind een schijnbaar emotieloze reactie geeft, dit kan betekenen dat het kind niet de emotionele gereedschappen heeft om met deze emoties om te gaan, probeer dit dan ook niet te forceren. Wacht tot het kind zelf er over wil praten maar bied wel de opening aan. Probeer de emoties van het kind te begrijpen en biedt troost.
Laat wel heel duidelijk het verschil blijken tussen slapen en dood zijn, het kind kan anders erg bang worden om te gaan slapen. Bij het verlies van een dierbare willen ouders vaak een kind de pijn besparen die ze zelf voelen maar deze vorm van bescherming tegen de realiteit kan bij een kind juist fantasieën en angsten aanwakkeren.
Het kan lijken dat het kind snel weer tot de orde van de dag overgaat en weer gaan spelen, dit betekent echter niet dat ze niet meer verdrietig zijn of rouwen. Dot gedrag is te vergelijken met een volwassene die om zijn emoties te onderdrukken afleiding zoekt in het werk of het huishouden.
Tot ongeveer 3 jaar hebben kinderen nog geen tot weinig besef van de dood, hoewel ze wel kunnen rouwen om verlies, zijn ze vaak te jong om dood te kunnen begrijpen. Kinderen van 3 tot 6 jaar weten vaak wel het verschil tussen levend en dood hoewel ze niet het definitieve karakter van dood zien en denken dat iemand toch weer opstaat. Het is belangrijk om op een kinderlijk niveau duidelijk te maken dat dood niet hetzelfde als slapen is en dat de overledene nooit meer kan bewegen, niet meer horen of zien en dat hij niets meer voelt. Er zijn diverse boekjes die op het niveau van het kind kunnen helpen bij het begrip dood.
Kinderen van 6 tot 9 jaar beseffen vaak dat de dood iets definitiefs is wat soms beangstigend of verwarrend kan zijn voor het kind. Op deze leeftijd hebben ze vaak sterke belangstelling voor alles rond de dood zoals de begrafenis en het kerkhof. Kinderen van 9 tot 12 jaar begrijpen het fenomeen dood meestal heel goed en kunnen er heel volwassen over praten, echter dient ondanks dat ze op hun eigen wijze vaak het verdriet willen verwerken wel extra aandacht aan deze kinderen te geven.
Bij overbescherming moet ik vaak denken aan het bekende nummer “Mother” van Roger Waters van het bekende album “The wall” van de band “Pink Floyd”. Het hele album was een soort psychotherapie voor Roger Waters en sterk autobiografisch. Het lied gaat over de gevolgen van een overbezorgde alleenstaande moeder, die al haar angsten doorgeeft aan haar zoon, alles voor hem wil regelen en hem voor alles in het leven wil beschermen. Ook zelfs tegen de liefde van andere (vrouwen) meisjes omdat ze hem vast wil houden. In het lied vraagt het jongetje of hij een muur om zich heen moet bouwen en moeder wil hem daar met alle plezier mee helpen. Aan het einde komt dan de grote vraag: “Moeder moest de muur uiteindelijk echt zo hoog zijn?”.
Kalverliefde is de vaak plagende benaming voor verliefdheid van nog erg jonge personen soms ook wel jeugdige verliefdheid, jeugdliefde of zelfs onnozele verliefdheid genoemd. Vaak gaat het om kinderen of pubers waarbij volwassenen vaak niet het idee hebben dat het serieus is. Sommige kinderen kunnen op de basisschool (wanneer ze ‘op elkaar zijn’) als zeer serieuze gevoelens van verliefdheid hebben. Veel pubers zullen hun eerste echte verliefdheid en vriendje of vriendinnetje niet snel vergeten, meestal laat de eerste verliefdheid een hele grote indruk achter. Ook kan de eerste kennismaking met lichamelijke intimiteit (waaronder ook kussen en tongzoenen valt) een hele grote indruk achterlaten. Voor veel mensen zal dit ook een herinnering zijn om te koesteren omdat dit vaak nog de tijd was waarop men jong, onschuldig en naïef was. Latere ervaringen kunnen leren dat de liefde helaas ook andere kanten kent. Het verbreken of uitgaan van de eerste liefde is vaak ook erg emotioneel en het eerste liefdesverdriet kan erg zwaar zijn. Maar de meeste mensen kijken hier op latere leeftijd met een glimlach op terug, hoewel de meeste mensen met liefdesverdriet zich dit niet voor kunnen stellen want op dat moment stort hun hele wereld in.
Wanneer ouders gaan scheiden of uit elkaar gaan heeft dit vaak ook grote invloed op kinderen, echter zijn beide (ex) partners vaak zo druk bezig met hun leven weer op orde krijgen en gaan ze gebukt onder vaak sterke emoties waardoor de belangen van de kinderen er vaak bij inschieten. Dit is niet altijd boze opzet maar komt meestal voor uit een onvermogen door alle beslommeringen en ellende die het uit elkaar gaan met zich meebrengt. Soms zullen kinderen ??n van beide ouders veel minder zien en moeten ze steeds weer afscheid nemen van een van de ouders. Maar soms worden sommige kinderen gedwongen te verhuizen en van school te veranderen. Er ontstaan voor de kinderen ineens twee werelden, de plek van papa en de plek van mama. Maar ook kinderen zijn vaak boos en verdrietig over wat hun is overkomen en sommige kinderen uiten zich agressief en onhandelbaar, anderen worden angstig en trekken zich terug. De onzekerheid dat beide ouders van ze blijven houden en dat ze van beide ouders mogen blijven houden kan voor een kind een heel groot probleem zijn. Voor volwassenen is er vaak wel steun tijdens de echtscheiding of het uit elkaar gaan maar vaak is dit er niet voor de kinderen, die proberen soms terug te vallen op vriendjes en vriendinnetjes of sluiten zich er zoveel mogelijk van af wat later vaak weer voor de nodige problemen kan zorgen. Maar er zijn naast alle emotionele problemen ook praktische zaken zoals de sportclub of de vereniging waar het kind lid van is, van verjaardagen en feestdagen. Ook voor kinderen is een echtscheiding of het uit elkaar gaan van hun ouders een vaak traumatische ervaring die men vaak erg onderschat.
De meeste ouders willen hun kinderen opvoeden tot zelfstandige en onafhankelijke personen, maar dat is helaas niet altijd even gemakkelijk. Het begin al als het kind een baby is en natuurlijk volledig afhankelijk is van u als ouders. Dit is ook een prettig ingebouwd mechanisme van de evolutie, de verhoudingen van het kinderlijf en de relatief grote ogen van het kind wakkeren ook beschermende en verzorgende gevoelens aan zonder dat we daar zelf invloed op hebben. Maar toch moeten we langzaam leren het kind een beetje los te laten, en het stukje bij beetje meer verantwoordelijkheid te geven voor het eigen leven. Voor veel ouders is de eerste dag naar de opvang of school een ultieme beproeving in loslaten, maar telkens weer went het ook snel en vinden kinderen het ook prettig om een stukje losgelaten te worden want ze willen graag groot zijn. Maar ondanks al de goede voornemens is het vaak moeilijk om het kind in de praktijk los te laten en daar zijn vaak verschillende redenen voor. Soms is het uw eigen valkuil en denkt u dat u het heel goed doet voor het kind maar krijgt u ineens op school te horen dat het kind zichzelf nog niet aan en uitkleden kan bij gym terwijl andere kinderen dit prima kunnen. Dan realiseren ouders zich soms dat bijvoorbeeld het helpen met aankleden in de ochtend sneller en gemakkelijker gaat dan het kind dit zelf te laten doen. En vaak is er dan al weinig tijd waardoor veel ouders hun kind niet leren om zichzelf aan te kleden, veters te strikken, boterham te smeren en tanden te poetsen. Veel ouders hebben het probleem dat ze zelf moeten haasten om op tijd te zijn en dan duurt het te lang wanneer ze het kind het zelf laten doen. Helaas doet u uzelf en het kind hier op langere termijn geen dienst mee, integendeel het kind zal minder zelfstandig worden en u zult langer met dezelfde stress zitten. In dit geval is het handiger om gewoon eerder op te staan en meer tijd in te ruimen voor deze activiteiten zodat het kind het zelf kan leren. Het is niet alleen gemakzucht, het is ook fijn om voor uw kind te zorgen en het is vaak ook lastig om het kind te laten worstelen en fouten te zien maken en niet in te grijpen.
Voor veel ouders is de puberteit van hun kind of nog erger kinderen een spannende tijd met de nodige spanningen in huis. Ieder kind pubert anders, sommigen heel heftig en bij anderen merkt men er minder van. Mijn ervaring met pubers die weinig pubergedrag vertonen in hun tienerjaren is, dat ze dit rond hun twintigste nog eens stevig inhalen. Ouders kunnen soms stapelgek worden van het gedrag van hun puber, maar het kan enigszins geruststellend werken dat het voor de puber ook echt niet leuk is. De puber kan er meestal ook niets aan doen, door alle veranderingen in zijn of haar hersenen samen met de lichamelijke veranderingen, ontstaat er een soort van chaos in hun hersenen. Pubers gaan op ontdekking om zich te ontwikkelen tot een zelfstandig persoon, maar omdat pubers de risico’s van een situatie niet altijd goed kunnen inschatten brengt dit ook de nodige risico’s met zich mee. Pubers zijn ook erg gevoelig voor beloning en de spanning die bij risicogedrag hoort, is voor hen ook een vorm van beloning. Door de enorme veranderingen in hun hersenen hebben pubers vaak minder controle over hun gedrag en kunnen ze niet goed rekening houden met gevolgen op de lange termijn. Hierdoor maken ze eerder keuzes die goed uitpakken op de korte termijn. Dit kan ze ook niet echt kwalijk genomen worden, ze missen de ervaringen die de meeste ouderen al wel opgedaan hebben. Voor ouders kan het heel vervelend zijn dat ze naar de achtergrond verdwijnen en dat vrienden en vriendinnen steeds belangrijker worden.
Voor veel ouders is de puberteit van hun kind een erg spannende fase is in het leven van het kind. Uit ervaring weet ik dat een opstandige en eigenwijze puber u soms tot waanzin kan drijven. Ook kan een opstandige en soms geraffineerde puber ouders zo tot wanhoop drijven dat de relatie van de ouders zelfs onder druk kan komen te staan. Veel ouders hebben moeite om zich in deze periode als ouders op te stellen en niet als vriendjes, die hun kinderen duidelijk grenzen aangeven en opleggen. Maar desondanks is het soms heel moeilijk om met een puber om te gaan, ze worden zelfstandiger, u weet niet meer wat ze doen omdat ze dat niet meer vertellen. Ook willen ze er vaak niet over praten en u zult moeten leren enige afstand te nemen maar toch sturend en in gezag te blijven.
De puberteit is de periode waarin kinderen zich tot volwassene ontwikkelen, waarbij zich grote veranderingen in het lichaam voltrekken. Ook heeft deze verandering een grote invloed op het gedrag. Meestal gebeuren deze veranderingen tussen tien en achttien jaar en duurt het ongeveer 3 jaar. Puberen wordt gebruikt voor de manier waarop jongeren zich willen afzetten tegen de gevestigde waarden en normen. Pubers voelen een biologische drang naar zelfstandigheid en deze drang naar zelfstandigheid uit zich vaak in opstandigheid tegen het ouderlijke gezag. In de puberteit vindt een belangrijk deel van de bewustwording en de vorming van de persoonlijkheid plaats. Kinderen voelen zich vaak onzeker over zichzelf wat zeer frustrerend kan zijn en hierdoor ontstaan ook vaak conflicten met de ouders en de omgeving.
“Wanneer ik groot ben trouw ik met mama!” of “als ik groot ben trouw ik met papa!” zijn veelgehoorde zinnen van kleine kinderen. Kinderen kunnen sterk gehecht zijn aan de ouder van het andere geslacht en ook zeer jaloers worden op de ouder van hetzelfde geslacht. Deze fase in het leven van kinderen noemen we de Oedipusperiode en deze periode zal een invloed hebben op de kwaliteit van de liefdesrelaties op volwassen leeftijd en moet dus met zorgvuldigheid behandeld worden.
Er zijn redelijk wat ouders die geen contact meer hebben met één of meer kinderen na een echtscheiding. In veel gevallen is hier sprake van ouderverstoting ofwel het PAS syndroom. PAS is geen officieel erkend syndroom, maar geeft wel duidelijk weer wat er aan de hand is. Kenmerkend voor de ouderverstoting is dat het kind zelf de lastercampagne voert tegen de verstoten ouder, waarbij de oorzaak hem meestal zit (of zat) in het zwartmaken en een lastercampagne van de andere ouder. Het kind wordt dus ingezet in een conflict tussen ex partners ten gunste van de zwartmakende ouder. Naast dat ouderverstoring verschrikkelijk is voor de verstoten ouder, is het ook zeer schadelijk voor het kind zelf en kan dit ook voor het kind blijvende schade aanrichten in de sociale ontwikkeling voor de rest van zijn of haar leven.
Pesten komt nog steeds op veel scholen voor, ook ik ben als kind op de lagere school gepest en ook mijn kinderen werden op school gepest. Ik ben er uiteindelijk zelf een stuk sterker door geworden op latere leeftijd maar als kind zijnde vond ik naar school gaan soms verschrikkelijk. Toch heeft het mijn jeugd wel getekend en heeft het voor de rest van mijn leven zijn sporen achtergelaten. Toen ik de confrontatie kreeg dat mijn eigen kind ook gepest werd riep dat ook bij mij weer redelijk wat oud zeer op. Gelukkig hebben we bij onze kinderen wel ingegrepen maar het succes was wel wisselend. Soms kan een weerbaarheid cursus of het overplaatsen van het kind naar een andere school een oplossing zijn. Op deze pagina beschrijf ik ook een deel van mijn eigen ervaring en hoe ik daar later mee omgegaan ben, dit is helaas geen universeel recept maar ik hoop dat het sommige andere mensen toch handvatten geeft. Buitensluiten is een methode van pesten en het gevoel om buitengesloten te worden plaatst het gepeste kind nog meer in een eenzame positie. Wanneer een kind nog ergens steun heeft in de vorm van een vriendje of vriendin is het nog enigszins dragelijk, wanneer dit er ook niet is en het lijkt alsof er alleen maar pesters en meelopers zijn, kan het gevoel van er helemaal alleen voorstaan het leven tot een hel maken. Dit kan zo ver gaan dat deze kinderen soms oprecht het gevoel hebben dat ze niet meer willen leven. En zelfs in deze extreme gevallen zijn er nog genoeg ouders die helaas denken dat zolang hun kind maar niet gepest wordt het een probleem van een ander is en hun eigen kinderen niet corrigeren of zelfs de schuld bij het gepeste kind leggen. Moet jouw kind mijn kind maar niet zo irriteren heb ik helaas wel eens moeten horen. Deze pagina gaat over pesten en buitensluiten, vriendelijke groet, Hein Pragt.