Mijn hele leven heb ik al moeite met starre regels, in mijn ogen proberen veel mensen de weerbarstigheid van het leven te temmen door middel van starre regels. Wat betreft de wet geloof ik wel dat iedereen de regels van de wetten die we “democratisch” bedacht hebben moet naleven, ook al is men het niet altijd met de wet eens. Bij de wet is er geen “cherry picking” mogelijk, men kan niet kiezen welke wet men wel of niet wil naleven. De wet is de dictatuur van de helft plus één” wat wij democratie noemen. Desondanks heb ik de wet wel bewust overtreden door met 150 km per uur naar het ziekenhuis te rijden omdat mijn vrouw op het punt van bevallen stond, ook de wet kent m.i. wel de norm van redelijkheid.
Ik heb het hier over regels die men als groep of gezin of partners aan elkaar op probeert te leggen. Hoe chaotischer het leven is hoe meer men dit probeert te beteugelen met regels en nog meer regels, die volgens de makers dan ook alleen werken wanneer ze consequent nageleefd worden. Alleen bij het beschrijven lopen mij de rillingen al over het lijf. Ook ik heb mijn grenzen maar die baken ik meestal niet af met starre regels maar met “heb ik liever nietjes”. En soms moet je de grenzen iets rigoureuzer aangeven wanneer een vriendelijke en rationele aanwijzing niet werkt. Maar starre regels consequent doorvoeren, zelfs als ze bijna onnodig lijken of zelfs ongewenst (omdat het nou eenmaal zo moet) is mij altijd een gruwel geweest. Natuurlijk moeten er regels zijn om dingen in goede banen te leiden maar wanneer het probleem waar deze regel voor gemaakt is niet van toepassing is, dan mag men van de regel afwijken. Niet voor niet is er de uitdrukking “de uitzondering bevestigd de regel!”. Wanneer bijvoorbeeld één van mijn kinderen iets wil doen wat dom is, dan krijgt hij of zij een “heb ik liever nietje” en gun ik hen ook een leermomentje, maar wanneer een kind iets wil doen wat in mijn ogen levensgevaarlijk kan zijn, ga ik er wel totaal voorliggen.
Opvoeden en een gezin in goede banen sturen is ook regels maken, maar ook hier gaat voor mij op dat starre regels alleen maar leiden tot het stiekem ontduiken of meer ruzie en meer strijd. Soms proberen mensen dit dan op te lossen door nog meer regels en controleren, in een achterhoede gevecht om controle te houden over iets dat steeds meer uit de hand loopt. Regels moeten gebaseerd zijn op afspraken waarbij alle partijen snappen waarom de regel er is, wanneer de regel geldt en vooral wanneer de regel niet van toepassing is. Als voorbeeld geef ik dat ik het niet fijn vindt dat mijn kinderen of partner tijdens het eten met de mobiele telefoon bezig is. Ik hou van contact en communicatie tijdens het eten, dus vraag ik netjes om de telefoon weg te leggen tijdens het avondeten. Bij het ontbijt heb ik een uitzondering, ik weet dat ze moeten kijken voor school of een les is uitgevallen of andere school gerelateerde dingen. De “heb ik liever niet” is dan, we leggen de telefoon even weg als we gaan avondeten of wanneer we even een gesprek moeten hebben. Zo houden we het voor iedereen gezellig in huis, maar maak er geen starre regel van.
Op mijn werk zie ik soms twee mensen die naast elkaar zitten en precies weten wat ze beiden doen naast elkaar bij een bord staan om een standup te doen waarbij ze elkaar moeten vertellen wat ze gedaan hebben en wat ze gaan doen, omdat de regel is dat er om 10 uur een standup gedaan moet worden. Behalve dat het er totaal belachelijk uitziet is het ook totaal overbodig. Hoe meer starre en in mijn ogen vaak onnodige regels en procedures, hoe meer men een bedrijf vaak ziet vastlopen. En u snapt het al, ik heb meermaals meegemaakt dat de oplossing “nog meer regels en procedures” of “een nieuwe set regels en procedures” is. Haal de bezem door de regels en hou alleen de regels over die strikt noodzakelijk zijn, sla een organisatie weer plat en laat mensen weer zelf nadenken, dat kunnen ze meestal prima en de werksfeer (en productiviteit) gaat er alleen maar op vooruit.
Waar ik ook van gruwel is groepen die regels op basis van hun geloof of overtuiging via de wet of het openbaar bestuur willen opleggen aan mensen die dat geloof of die overtuiging niet hebben. Zo kreeg ik een folder van de SGP binnen waar letterlijk in stond dat de SGP de christelijke normen en waarden belangrijk vindt, niet alleen voor christelijk mensen maar voor iedereen. Ik respecteer dat mensen zichzelf en de groep met dezelfde overtuiging regels willen opleggen, maar respecteer dan ook dat ik dit geloof en deze overtuiging niet heb en dus ook niet deze regels opgelegd wil hebben. Ik wil graag op zondag naar het zwembad gaan en vind niet dat een groep op basis van hun overtuiging dit voor mij moeilijker moet maken. Maar het fenomeen dat mensen op basis van hun overtuiging andere mensen regels willen opleggen is al eeuwenoud helaas en blijkbaar zit dit diep in de mens. “Ik wil bepalen” is een van de oorzaken van starre regels die stiekem op allerlei wijze ontdoken worden en zelfs de oorzaak van ruzies en zelfs oorlogen zijn.
Een simpele “behandel de ander zoals je zelf graag behandeld zou willen worden” is een goede “heb ik liever wel” en met dit soort “regels” en een beetje gezond verstand van alle betrokken is bijna elke situatie in goede banen te leiden. Een “regel” die door alle partijen geaccepteerd wordt (ook de uitzonderingen) heeft de grootste kans om te overleven en de minste kans op strijd en ruzie. Ook hier gaat weer op, wil je gelijk of geluk.
Tot schrijfs, Hein Pragt
