Twintig jaar geleden schreef ik een gedicht dat eindigde met “de keuze is aan mij” en inderdaad dacht ik toen nog dat het leven maakbaar was, dat ieder mens een op zichzelf staand individu was dat volledig zelfstandig zijn of haar eigen beslissingen kon nemen en zo ook verantwoordelijk was voor alle gevolgen van die beslissingen. Die maakbaarheid van het leven en die maakbaarheid van geluk maar ook het veroordelen en aansprakelijk stellen van mensen die in onze ogen “verkeerde beslissingen” genomen hebben viert nog steeds hoogtij.
Nu ik achter in de vijftig ben, nog meer geleerd heb door ervaringen, nog meer gezien en gehoord heb en nog meer gelezen heb ben ik eindelijk zover dat ik begrijp dat “goede beslissingen” en “verkeerde beslissingen” niet bestaan. Ik begrijp steeds meer van nondualisme en grote denkers als Einstein, maar ook bekende hedendaagse hersendeskundigen bevestigen dit meer en meer. De mens leeft met de prettige illusie van vrije wil. Ons ego wil maar al te graag denken dat het zelf in controle is, dat alles wat we gepresteerd hebben “onze” verdienste is en dat ons falen meestal komt door anderen of omstandigheden. In de psychologie noemt men dit ook wel externaliseren, de schuld voor alles wat er mis gaat in het leven leggen bij anderen. Ik heb ook hier wel eens een oordeel over gehad maar heb geleerd dat ook dit het gevolg is van aanleg en alle levenservaringen die men opgedaan heeft. Ook voor deze persoon is hun gedrag geen “vrije wil”.
Bestaat vrije wil dan niet? Wetenschappers hebben al aangetoond dat voordat we ons beslissing bewust worden, de reactie al meetbaar is in ons lichaam voordat we ons de beslissing bewust waarnemen. Dit bevestigd de theorie dat we alle beslissingen “onderbewust” nemen en dat ons bewustzijn hier pas later (dat kan milliseconde zijn) van op de hoogte gebracht wordt. Omdat we als mens rationeel willen zijn, bedenken we dan een rationele verantwoording voor deze beslissing. Hierdoor hebben we de prettige illusie dat we deze beslissing bewust zelf genomen hebben. Ons onderbewustzijn is vele malen groter dan ons bewustzijn, wanneer we in de auto een rit afleggen dan hebben we onderbewust alles waargenomen, alle beelden, alle geluiden, maar een klein deel daarvan gaat ook echt naar ons bewustzijn. Dat is ook prima want het grootste gedeelte van autorijden doen we onbewust.
Wanneer we schakelen denken we daar niet eerst bewust over na, dan zou autorijden wel enorm vermoeiend worden. Wanneer er plotseling een kind oversteekt dan hebben we meestal al geremd voordat we ons dat bewust werden. Gelukkig maar want in zo’n situatie is er ook geen tijd om een bewuste beslissing te nemen. Ons onderbewustzijn heeft dus al actie ondernomen (remmen) en stelt ons bewustzijn daar pas later over op de hoogte.
Ons onderbewustzijn slaat alles op en geeft alleen dat kleine deel waarvan het denkt dat het belangrijk is of dat anders is dan het normale patroon, door aan ons bewustzijn. Als het dat niet deed zouden we gek worden van alle beslissing die we telkens “bewust” zouden moeten nemen. Het mooiste voorbeeld van een onderbewuste beslissing waar we bewust geen enkele invloed op hebben is verliefd worden. Geen mens kan zichzelf bewust aanzetten tot verliefd worden, maar ook verliefd worden niet tegenhouden. Wat men met de verliefdheid doet is weer een beslissing van het onderbewustzijn, wanneer iemand getrouwd is en geconditioneerd is om niet vreemd te gaan, zal deze persoon de verliefdheid kunnen negeren, maar niet wegdenken.
Maar hoe maken we dan beslissingen? Het eerste deel is onze aanleg, we krijgen de opbouw van onze hersenen bij onze geboorte mee en daarin zit al het nodige “voorgeprogrammeerd”. Daarna is er onze opvoeding, onze omgeving onze ervaringen, wat we leren alles bij elkaar zorgt voor een enorme berg aan gegevens waarmee ons onderbewustzijn beslissingen kan nemen. Elke beslissing die we nemen is dus het gevolg van aanleg en alles wat we in ons leven opgenomen hebben en de invloed van alle mensen om ons heen. Ons bewustzijn fantaseert er wel een rationele verklaring bij waardoor we denken dat we geheel zelfstandig deze beslissing genomen hebben. Hoezo, eigen wil!
Feitelijk kan men er vanuit gaan dat welke beslissing we ooit genomen hebben in dit leven, we in die tijd en onder die omstandigheden geen andere beslissing hadden kunnen nemen. Onze beslissing lag in de reeks van oorzaak en gevolg van de tijd waarin we toen leefden. Het heeft dan ook geen zin om spijt te hebben van een beslissing, men had het nooit anders kunnen doen. En alles wat het gevolg was van een beslissing is ook normaal en ook van invloed op de nieuwe beslissing die we nemen. Het leven is inderdaad datgene wat ons overkomt, terwijl we denken dat we zelf onze plannen maken.
Hebben we dan geen enkele invloed op ons leven? Feitelijk niet, maar doordat u bijvoorbeeld dit leest zal dit uw toekomstige onderbewuste beslissingen kunnen beïnvloeden. Alle mensen die mij dingen geleerd hebben en die mij boeken aangeraden hebben die ik daarna gelezen heb, al deze invloeden hebben mijn onderbewustzijn gevoed. Ik ben vanuit mijn aanleg, opvoeding en ervaringen een bepaalde richting geduwd en ben daarna door het leven gekomen waar ik nu sta. Ik heb net zo weinig invloed gehad op mijn leven als een knikker die van een helling af rolt. De enige zekerheid is de zwaartekracht die de knikker naar beneden laat rollen (zoals wij de weg van onze geboorte naar onze dood afleggen) maar de knikker zelf heeft geen enkele invloed op de baan die hij aflegt.
Achteraf kunnen we beredeneren of we een andere beslissing beter was geweest maar dat lost niets op, op het moment dat we een beslissing namen was er voor ons onderbewustzijn geen andere mogelijkheid. Het is dan ook een totaal onzinnige kwelling van uzelf om te denken dat u iets anders had kunnen doen. Het leven kent maar één richting en dat is vooruit, u leeft met de gevolgen van alle beslissingen die uzelf en anderen “noem dit het leven” genomen hebben. U dacht dat u in de taxi van het leven op de bestuurdersstoel zat, maar feitelijk zit u op de achterbank. In plaats van nutteloos verzet kunt u beter achterover leunen en alles loslaten.
Ook het kwalijk nemen van dingen die anderen gedaan hebben of nog steeds doen, is feitelijk een totaal zinloze actie. Ook hun beslissing zijn net zo onderbewust en gestuurd door “het leven” dan die van uzelf. Ook hier kunt u “bewust” niets aan veranderen, accepteer het en laat het los. Het loslaten van het idee van “vrije wil” maakt het leven zoveel eenvoudiger en in mijn ogen prettiger, Paul Smit legt dit in zijn boekje “verlichting voor luie mensen” op een heel verhelderende wijze uit. Hij geeft aan dat we ontspannen onderuit moeten zitten om naar de film van ons leven te kijken waarin we zelf een rol spelen. (Naar de woorden van Shakespeare).
Veel mensen willen dit niet accepteren, ze houden liever vast aan de maakbaarheid van het leven met de illusie dat ze zelf invloed kunnen hebben op hun toekomst en geluk. En het aanbod aan mensen die deze illusie “verkopen” is ook erg groot. In mijn fantasie zie ik ze op de markt staan roepen: “geluk te koop, vers geluk te koop, wie maakt me los?”. Ik bied de bovenstaande boodschap gratis aan, ook dit ligt geheel in de lijn van alle gebeurtenissen in mijn en uw leven. Eenvoudig toch?
Tot schrijfs, Hein Pragt
