Mijn ervaring was dat ik altijd wel weer verliefd werd, soms duurde het wat langer maar meestal niet veel langer dan een half jaar tot een jaar. De liefde kwam altijd wel weer een keer op mijn pad. Nu ik iets ouder ben en na een redelijk aantal relaties, merk ik dat ik de laatste jaren niet meer verliefd geworden ben op iemand. Dat wil niet zeggen dat ik niet bij tijd en wijle aan het daten ben geweest en dat een aantal dames wel aangegeven hebben dat ze wel verliefd op mij waren, bij mij gebeurde het gewoon niet. Soms had ik weer even een moment dat ik dacht dat ik er weer open voor stond, maar bij de eerste keren dat er weer iemand dichtbij kwam sloegen alle alarmbellen weer aan. Na een tijd begon ik dit wel te analyseren en te lezen over bindingsangst en verlatingsangst, onveilige gehechtheid en de invloed van vorige ervaringen. Ik leerde wel dat ik niet meer zo goed wist wat ik wel wilde, maar heel goed wist wat ik nooit meer wilde. En voor de dingen die ik nooit meer wil staan alle voelsprieten uit en gaan alle alarmbellen erg snel af. Desondanks voel ik me heel tevreden als single en geniet ik ontzettend van mijn vrijheid. Op deze pagina wil ik een deel van mijn speurtocht naar dit fenomeen delen. Vriendelijke groet, Hein Pragt
Op de inhoud van deze pagina rust copyright © Hein Pragt.
Waarom we niet weer verliefd worden?
Ik heb al eens geschreven over bindingsangst, mijn eerste interesse in dit onderwerp kwam door het willen begrijpen waarom een vriendin van mij telkens weer een leuke vriend had, maar het telkens uitmaakte wanneer het dreigde iets te serieus te worden. Ik leerde dat bindingsangst vele vormen kent en dat de oorzaken, en ook de oorzaken van de problemen die weer bindingsangst veroorzaken, vaak terug te voeren zijn naar het ouderlijk gezin en de opvoeding. Op oudere leeftijd en na meerdere relaties kan de oorzaak ook de negatieve ervaringen vanuit de vorige relaties zijn, maar ook deze zijn vaak weer terug te herleiden naar het eigen karakter, temperament en jeugdervaringen. Veel mensen zijn geneigd om na een verbroken relatie de schuld zoveel mogelijk bij de ander te leggen, maar wanneer twee mensen niet bij elkaar passen omdat ze erg verschillend in karakter en levensvisie zijn, ligt het meestal toch aan beiden. Zelfs wanneer één van de partners een ernstige persoonlijkheidsstoornis heeft, dan kan de een er wel mee omgaan en een ander helaas niet. Desondanks kunnen mensen in een slecht functionerende liefdesrelaties elkaar ernstige dingen aandoen die soms ook ernstige emotionele wonden achterlaten.
Een deel van het niet meer verliefd worden kan dus het gevolg zijn van mislukte relaties waardoor men minder vertrouwen heeft dat het deze keer beter zal verlopen. Door de pijnlijke ervaringen uit het verleden is men vaak erg alert om niet weer in eenzelfde situatie terecht te komen en overheerst het verstand boven het gevoel. Vaak is men (soms onbewust) bang om zich weer te hechten aan iemand omdat men bang is om weer misbruikt, gekwetst, verlaten of afgewezen te worden. Vaak hebben mensen hun leven weer goed op de rit en houden ze veel van hun nieuwe verworvenheden en hun vrijheid. Vaak speelt toch de angst mee om deze vrijheid weer kwijt raken of weer in een situatie terecht te komen die in het verleden ook al eens gespeeld heeft, en men weer in een emotionele tweestrijd terecht komt.
Ik ben zelf helaas in het verleden veel te vaak en veel te lang blijven hangen in relaties die het stadium van ernstige emotionele beschadigingen al lang bereikt hadden. Vaak hoopt ik dat het toch nog weer goed kon komen en deed ik teveel mijn best om dit te bereiken. Bovendien had ik moeite de ander pijn te doen en dat was vaak aanleiding om terdege over mij heen te laten lopen en mijn grenzen te laten overschrijden. Pas als het erg uit de hand liep was ik in staat om een relatie achter mij te laten en mijn wonden te likken. Mijn angst is nu vaak dat ik mij emotioneel weer hecht aan iemand die uiteindelijk niet goed voor mij is. En hiervoor staan alle voelsprieten uit, bij het leren kennen van iemand is een kleine herkenning van ervaringen uit het verleden al genoeg om het hart volledig af te sluiten. Ik weet uit eigen ervaring dat alleen zijn soms ook wel eens een eenzaam gevoel kan geven, maar dat een eenzaam gevoel binnen een liefdesrelatie nog vele malen erger is.
Mijn partnerkeuze was niet altijd even handig, vaak viel ik op vrouwen die de nodige problemen hadden en waar ik het luisterend oor en de redder in nood kon spelen. Ik heb een vrij zorgzaam karakter en daar vielen deze vrouwen dan vaak in eerste instantie op. Meestal liep dit uit op een totaal ongelijkwaardige relatie, met machtsstrijd, emotionele manipulatie en chantage, werd mijn verantwoordelijkheidsgevoel uitgespeeld en voelde ik mij na een tijd eenzaam en misbruikt. Vaak duurde het best lang voor ik de keuze voor mijzelf kon maken, soms hielp de ander mee door net iets te ver te gaan of bijvoorbeeld vreemd te gaan. Pas dan had ik de moed om voor mijzelf te kiezen en weer opnieuw te beginnen, ik ben een aantal keren in mijn leven met bijna nul weer opnieuw begonnen.
Gelukkig wist ik altijd weer mijn leven goed op de rit te krijgen, maar de emotionele schade bleef heel diep wel zitten. Na mijn eerste echtscheiding heb ik een paar maanden cognitieve therapie gevolgd om de oorzaken van de problemen te achterhalen en ook vooral mijn eigen aandeel en valkuilen te leren zien en herkennen. Dit heeft mij veel geleerd over mijzelf en mijn valkuilen, toch is het kennen van de eigen valkuilen niet genoeg om er soms weer met open ogen in te lopen. Vaak zitten bepaalde patronen er zo ingesleten en heeft men gewoon een bepaald karakter, dat is niet zomaar even af te leren. En dat zou ook eigenlijk niet nodig moeten zijn want bij een geschikte levenspartner is een goede relatie met alle wederzijdse minpunten ook prima mogelijk.
Bij veel mannen en vrouwen die uit emotioneel of fysiek beschadigende relaties zijn gekomen spelen dezelfde mechanismen een rol. Alle negatieve ervaringen uit het verleden spelen niet meer een belangrijke rol in het huidige leven en zijn vaak best wel verwerkt en achtergelaten, maar onbewust speelt de angst om weer in eenzelfde situatie terecht te komen best wel een grote rol. Veel mannen en zeker ook veel vrouwen hebben de voelsprieten erg uitstaan en bij ieder klein teken gaan alle alarmbellen af en sluit het hart zich onmiddellijk. Men staat wel open voor, en verlangt vaak ook wel naar een echt liefdevolle en wederkerige gelukkige relatie, maar vindt telkens beren op de weg die het echt openstaan voor een ander, met alle goede en slechte eigenschappen bijna onmogelijk maakt.
Het fijne gevoel van vertrouwen en verliefdheid treed gewoon niet meer op omdat het hart zich (vaak onbewust) bij het kleinste alarmsignaal totaal afsluit. Wat hierbij ook meespeelt is dat de nader vaak ook de nodige ervaringen heeft en ook voorzichtig is en het nodige voorbehoud heeft. Ik heb zelf bijvoorbeeld een enorme afkeer gekregen van dominant gedrag en emotionele manipulatie, een mogelijk liefdespartner kan dit juist geleerd hebben als overlevingsmechanisme. Dit maakt een “match” bij voorbaat al bijna onmogelijk.
Veel mensen accepteren hun lot na een tijdje, net als ik, en geloven dat men het alleen er maar het beste van moet maken en dat het leven ook gelukkig kan zijn zonder liefdespartner. En dat kan ook, toch blijft er vaak wel iets knagen, een behoefte aan lichamelijke intimiteit, een behoefte aan emotionele steun en een maatje die door dik en dun achter, voor en naast u staat. Misschien is het nog mogelijk wanneer u iemand treft die u wel het volledige vertrouwen kan geven, maar op zekere leeftijd wordt ook deze spoeling steeds dunner en zullen er ook steeds minder geschikte en voor u aantrekkelijke liefdespartners beschikbaar zijn. Maar een leven zonder (vaste) liefdespartner is zeer goed mogelijk en kan ook een zeer gelukkig en voldaan leven zijn, waarbij men zich volledig op de eigen behoeftes en dingen waar men van geniet kan richten. Vaak zijn mensen zo bezig met het vinden van een liefdespartner als invulling van hun leven dat ze hun eigen kracht en eigenliefde uit het oog verliezen. In de uitspraak dat u eerst van uzelf moet houden voordat u van een ander kunt houden schuilt een grote waarheid.
Filofobie, de angst om verliefd te worden
De angst om verliefd te worden kan voor sommige mensen overweldigend zijn. Ze zijn bang om (weer) gekwetst of bedrogen te worden en worden heel bang van de gedachte om een emotionele band met iemand op te bouwen en kwetsbaar te zijn. Sommige mensen zijn ook bang om hun onafhankelijkheid te verliezen. Terwijl sommige mensen het verliefd worden als het mooiste en meest intense dat je kan overkomen beschouwen, vinden andere mensen het angstaanjagend. Ondanks dat filofobie niet in het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) staat komt het toch vaak voor. De term Filofobie is afgeleid van het Griekse woord “filos”, wat liefhebben of geliefd betekent.
Filofobie komt net zo vaak voor bij mannen als bij vrouwen en er lijken geen biologische of genetische factoren te zijn die het bepalen. Vaak ontwikkeld het zich na een slechte ervaring (of een reeks slechte ervaringen) met een intieme relatie. Deze slechte ervaringen zoals mishandeling, traumatische relatiebreuken, misbruik, afwijzing en overspel kunnen de angst opwekken dat hetzelfde opnieuw kan gebeuren. Na verloop van tijd kan deze angst veranderen in een echte fobie en kan het gaan leiden tot andere problemen zoals angststoornissen, depressie, drugsgebruik en sociaal isolement.
De angst kan zowel emotionele als fysieke reacties teweegbrengen, zelfs als men er alleen maar over nadenkt om verliefd te worden. Ze vermijden het idee van verbintenissen, partnerschap of het voelen van genegenheid, passie en verliefdheid omdat ze echt bang om een emotionele band op te bouwen en weer gekwetst te worden. Mensen met filofobie voelen een oprechte angst en nervositeit om verliefd te worden of een relatie te beginnen. Dit kan zich zelfs uiten in paniekaanvallen, hartkloppingen en stress. Veel mensen spreken dan ook van een denkbeeldige muur rond hun hart en veel mensen die hier last van hebben proberen het verliefd worden dan ook zo goed mogelijk te onderdrukken of voor zichzelf te saboteren.
Codependente relaties
Veel mensen blijven hangen in een relatie die ze compleet ongelukkig maakt, maar waar ze vaak geen uitweg in zien om er (nog) uit te komen. Vaak is hier dan sprake van een codependente relatie. Codependen betekent letterlijk “medeafhankelijk” en dit betekent meestal dat de persoon die hier last van heeft, zijn of haar eigen gevoelens en verlangens opzij zet in het voordeel van iemand anders. De term codependentie komt voort uit de verslavingszorg maar wordt nu ook wel breder gebruikt. Een codependente relatie kan veel verschillende vormen aannemen zoals vriendschap, familierelaties, werkrelaties maar ook liefdesrelaties. Men spreekt van codependentie op het moment dat men de eigen behoeftes over het algemeen minder belangrijk vindt dan die van een ander, en dat gebeurt helaas veel vaker dan men zou denken.
Mensen die codependent zijn cijferen zichzelf vaak weg, ze vergeten vaak hun eigen grenzen en ze doen er vaak alles aan om de ander te behagen. Ze passen zich vaak voortdurend aan en voelen zich verantwoordelijk voor het geluk van de ander. Vaak gaat het om een vorm van liefdesverslaving waarbij men het gevoel van eigenwaarde laat afhangen van de liefde, bevestiging en goedkeuring van een ander. Vaak is dit terug te herleiden naar de jeugd, wie zich in zijn of haar jeugd onveilig heeft gevoeld in relaties, is veel vatbaarder voor codependentie dan iemand die veilig gehecht is.
Maar het kan ook een minder goed zichtbaar jeugdtrauma zijn zoals ouders die zelf niet met gevoelens om konden gaan of die zelf emotioneel in de knoop zaten. Kinderen die niet geleerd hebben om met emoties om te gaan en die afstandelijk opgevoed zijn kunnen in een soort van emotionele eenzaamheid belanden en uiteindelijk een partner zoeken die hen weer in contact brengt met het gevoel uit hun kindertijd omdat dit vertrouwd voelt. Soms hebben mensen vanuit hun jeugdervaringen ook last van verlatingsangst en deze mensen hebben grote kans om in een codependente relatie terecht te komen. Ze hebben geleerd zich vast te klampen aan hun partner en heel erg hun best te doen om de relatie te laten slagen, zelfs als het een ongelukkige relatie is. Vaak heeft men in een codependente relatie een negatief zelfbeeld, chronische vermoeidheid, overspannenheid en prikkelbaarheid en een gevoel van frustratie over een gebrek aan bevestiging en waardering voor alle inzet die men toont.
Soms blijven mensen bij bijna elke relatie in dezelfde valkuil vallen, tot men een vorm van bindingsangst ontwikkeld, men kiest er (vaak onbewust) voor om gewoon maar geen (diepgaande) relaties meer aan te gaan uit angst dat ze fout zullen aflopen, ook al wil men diep van binnen eigenlijk heel graag de verbinding voelen van een hechte liefdesrelatie. Een mooie term hiervoor is liefdesbang.