Wat verstaan we onder tunnelvisie

Veel mensen willen alleen nog maar horen en lezen wat overeenkomt met hun meningen en standpunten. Hierdoor zullen de bestaande meningen en standpunten alleen maar versterkt worden ook als deze niet geheel correct zijn omdat geen andere mening of standpunten hoort. Voor sommige mensen is dit een bewuste keuze omdat hun leven gebaseerd is op deze overtuiging en alleen door twijfelen kan de basis onder hun bestaan wegvallen. In dit geval is de tunnelvisie een bescherming van het standpunt, overtuiging of geloof dat men heeft aangenomen. Het principe dat mensen graag bevestiging willen voor wat ze al vonden is zo sterk in de psyche verankerd dat tunnelvisie overal op de loer ligt. Iemand lijdt aan tunnelvisie wanneer hij alle informatie beoordeelt vanuit een bepaalde hypothese, waardoor andere aanwijzingen over het hoofd worden gezien. Dat mensen een sterke voorkeur hebben voor bevestiging, heeft ook te maken met de beperkingen van onze hersenen. Onze hersenen kunnen snel overbelast raken en beschermen zichzelf daartegen door snel relevante informatie te scheiden van irrelevante. Hiervoor gebruikt het een filter die vooral informatie die overeenkomt met eerdere vermoedens doorlaat. Onze hersenen houden niet zo van verwarring maar in verwarring ligt wel de mogelijkheid tot het vinden van alternatieve oplossingen en een beter oordeel.

Dit is ook het enorme nadeel van zogenaamde gepersonaliseerde informatie. Veel media zien dit als service naar de klant zodat hij bijvoorbeeld alleen de nieuwsberichten krijgt waar hij vanuit zijn voorkeur en historisch gedrag waarschijnlijk belangstelling voor heeft. Dit is natuurlijk de ideale voedingsbodem voor tunnelvisie. De kracht van een krant zoals we deze nu kennen is dat men ook eens een andere mening leest en ook artikelen leest over onderwerpen die men nog niet kent. Tunnelvisie kan er ook voor zorgen dat we niet open staan voor het aanpassen van ons oordeel en veroordeling naar een andere persoon omdat we niet open staan voor een andere mening dan de mening die we al hebben. Deze mening verdedigen we dan als absolute waarheid en hierdoor kan een onterechte veroordeling van iemand jarenlang in stand blijven terwijl deze geheel onterecht zou kunnen zijn. Deze tunnelvisie kan wel schijnzekerheid brengen in het bestaan omdat men niet hoeft te twijfelen aan de eenmaal ingenomen standpunten en overtuigingen. Dit is ook de reden dat tunnelvisie een grote belemmering kan zijn voor persoonlijke groei.

Ook de politie en justitie hebben grote fouten gemaakt in het verleden die gebaseerd waren op tunnelvisie waardoor er zelfs mensen meerdere jaren gevangen hebben gezeten terwijl ze feitelijk onschuldig waren. Bij het onderzoek leden de rechercheurs aan tunnelvisie omdat ze elk bewijs dat de zaak rond kreeg onderzochten en bewijs dat het tegendeel aantoonde negeerden of minder aandacht gaven. Het zo opgebouwde "bewijs" kan voldoende zijn om iemand te veroordelen. Tegenwoordig maakt de politie en het OM daarom ook gebruik van een zogenaamde tegenspreker, die als taak heeft om te schieten op de bevindingen, te zoeken naar alternatieve hypotheses en argumenten onderuit te halen. Dit lijkt redelijk goed te werken tegen deze vorm van tunnelvisie.

Toch oordeelt bijna iedereen de hele dag door en vaak doen we dit om niet bezig te hoeven zijn met onze eigen tekortkomingen. Een oordeel zegt namelijk ook iets over de persoon die het geeft. Oordelen zit verankerd in ons brein, we doen het om sneller beslissingen te kunnen nemen. Wanneer de mens alles zou moeten evalueren alsof het de eerste keer was dan zou dit veel te veel tijd kosten. Maar soms oordelen we ook over anderen om ons zelf beter te voelen. Wanneer de we oordelen dat de ander fout is zijn wij blijkbaar goed. Wanneer we de ander als dom beoordelen vinden we onszelf dus slimmer. Deze vergelijkingen maken we trouwens niet altijd bewust, veel van deze vergelijkingen en oordelen maken we onbewust. Zolang we oordelen over iemand anders hoeven we niet stil te staan bij onze eigen gebreken. Echter door snel te oordelen, staan we minder open voor betere alternatieven, betere plannen en ideeën en kunnen we door middel van tunnelvisie zelfs compleet verkeerde overtuigingen en standpunten in stand houden. Behalve dat dit ons erg kan belemmeren in het leven kan het ook heel vermoeiend zijn.

De auto die niet van valille-ijs hield.

Dit verhaal kreeg ik vele jaren geleden van een Engelse collega, ik heb hier de Nederlandse vertaling geplaatst. Dit verhaal schijnt waar gebeurt te zijn en het geeft aan dat het voor de hand liggende niet altijd de oplossing is, en dat de feiten, hoe ongeloofwaardig ook, nog steeds de feiten zijn. Er werd een klacht ontvangen door de Pontiac afdeling van General Motors: Dit is de tweede keer dat ik u heb geschreven, en ik neem het u niet kwalijk dat u me niet hebt geantwoord, want ik klink een beetje gek, maar het is een feit dat we in onze familie een traditie hebben om ijs te eten als toetje na het avondeten. Het soort ijs varieert elke avond, nadat we hebben gegeten, stemt de hele familie over welk soort ijs we moeten hebben en ik rijd naar de winkel om het te halen. Het is ook een feit dat ik onlangs een nieuwe Pontiac heb gekocht en sindsdien hebben mijn reizen naar de ijswinkel een probleem aan het licht gebracht.

Zie u, elke keer als ik vanille-ijs koop en terugkom uit de winkel, start mijn auto niet. Wanneer ik een ander soort ijs koop, start de auto prima. Ik wil dat u weet dat ik deze vraag serieus neem, hoe gek het ook klinkt: 'Wat is er aan de hand met een Pontiac waardoor hij niet start als ik vanille-ijs koop, en makkelijk start als ik een ander soort ijs koop?'

De leiding van Pontiac was begrijpelijkerwijs sceptisch over de brief, maar stuurde toch een ingenieur om het te controleren. Deze ingenieur was verrast te worden begroet door een succesvolle, duidelijk goed opgeleide man in een mooie buurt. Hij had afgesproken om de man net na het eten te ontmoeten, dus stapten de twee in de auto en reden naar de ijssalon. Het was vanille-ijs die avond en, ja hoor, toen ze terugkwamen bij de auto, wilde deze niet starten. De ingenieur kwam nog drie avonden terug. De eerste avond kocht de man chocolade ij en de auto startte. De tweede avond kocht hij aardbei ijs en de auto startte. De derde avond bestelde hij weer vanille-ijs en de auto startte niet.

Nu weigerde de ingenieur, die een logische man was, te geloven dat de auto van deze man allergisch was voor vanille-ijs. Hij regelde daarom dat hij zijn bezoeken zou voortzetten zolang als nodig was om het probleem op te lossen. En daartoe begon hij aantekeningen te maken: hij noteerde allerlei gegevens, tijdstip, soort gasverbruik, tijd om heen en weer te rijden, etc. In korte tijd had hij een idee: de man had minder tijd nodig om vanille-ijs te kopen dan welke andere smaak dan ook. Waarom?

Het antwoord zat in de inrichting van de ijswinkel. Vanille, de meest populaire smaak, zat in een apart bakje aan de voorkant van de winkel om snel op te halen. Alle andere smaken werden achter in de winkel bewaard bij een andere toonbank waar het aanzienlijk langer duurde om de smaak te vinden en bediend te worden. Nu was de vraag voor de monteur waarom de auto niet startte als het minder tijd kostte. Toen tijd het probleem werd en niet het vanille-ijs, kwam de ingenieur snel met het antwoord: dampslot. Het gebeurde elke avond, maar door de extra tijd die nodig was om de andere smaken te krijgen, kon de motor voldoende afkoelen om te starten. Toen de man vanille kreeg, was de motor nog te heet om het dampslot te laten vervliegen. De moraal van dit verhaal: zelfs krankzinnig klinkende problemen zijn soms echt, oordeel niet te snel!

Wat te doen bij oordelen en tunnelvisie?

De voor de hand liggende vraag is dan hoe we kunnen ontkomen aan het oordelen en aan tunnelvisie? Als eerste kunt u eens bewust gaan nadenken of u niet oordeelt en of u niet bewust of onbewust toch een vooroordeel heeft en wanneer dit het geval is, deze proberen te onderdrukken en een open blik te houden. Probeer eens uw aandacht te richten op het positieve in een ander, het kan zijn dat iemand u irriteert omdat hij of zij een grote mond heeft en weinig kennis van zaken, maar is deze persoon wel goed in staat om dingen voor elkaar te krijgen. Wanneer u probeert dit te doorzien kunt u meer gebruik gaan maken van de positieve eigenschappen die iemand ook heeft. Proberen het goede in iemand te zien, lost veel (voor)oordelen op en daarnaast proberen de ander te begrijpen lost de rest van de oordelen ook op. Ook is het is makkelijk over iemand te oordelen die je niet goed kent, wanneer u de moeite neemt om open te staan en iemand echt te leren kennen en te begrijpen zult u merken dat het oordelen ook minder zal worden.

Mensen lijken meer op elkaar dan we vaak willen denken, de meeste mensen hebben uiteindelijk vaak dezelfde behoeftes en verlangens. De meeste mensen willen graag gelukkig zijn, goede relaties hebben en hun levensdoelen bereiken. Toch kijken we vaak meer naar de verschillen, jong en oud, arm en rijk, laagopgeleid of hoogopgeleid, bekwaam en onbekwaam, politiek links of rechts, man of vrouw en als belangrijkst goed of slecht. De belangrijkste reden om minder te oordelen is dat u meer rust krijg in uw leven en dus meer ruimte om te focussen op het goede. De extra energie die u hierdoor krijgt kunt u goed gebruiken om uzelf te ontwikkelen, oprecht gelukkig te zijn, goede relaties te hebben en uw levensdoelen te bereiken. Uiteindelijk komt al het goede dus weer terug bij uzelf.